Son İran Şahı Muhammed İstek Pehlevi’nin ikinci eşi olan ve erkek çocuk doğuramadığı için hükümet kararıyla zorla boşatılan Süreyya İsfendiyari Bahtiyari’nin öyküsünü anlatıyoruz, toplanın…
Bu içerikte, prensesin annesi Eva İsfendiyari tarafından kaleme alınan ve Türkiye’de Kaknüs Yayınları tarafından basılan ‘Kızım Süreyya’ kitabı kaynak olarak kullanılmıştır.
Varlık içinde doğan ve esaslı bir aileden gelen Süreyya II. Dünya Savaşı’nın yaraları şimdi sarılırken, 15 yaşında artist olmak istedi.
Ascona’da Avrupalı arkadaşları ve aileleriyle çıktığı tatilde artist olmak istediğini babasına söyledi lakin isteğini alamadı. Bahtiyari sülalesinden birinin artist olamayacağını net bir halde belirten babasına “Bu dünyada asil olan yalnız bizler miyiz? Kibar ailelerden gelen bir sürü insan bugün sinemalarda oynuyor” diyerek ısrar etti fakat mevzunun kapandığını şu cümlelerle anladı: “Kendini bilen İranlılar ortasında bana bir tane sayamazsın.”
Erkek hükümran toplum yapısında karşılaştığı bu baskı ne birinci ne de son olacaktı…
Paris’teyken İran Şahı Muhammed İstek Pehlevi’nin kız kardeşi Prenses Şems kendisine ulaştı ve İran’a davet edildi. Bu davetin manası çok açıktı…
Tatilde olan annesine haber verdi Prenses Süreyya ve tanışmayı istediğini söyledi. Annesinin “Böyle bir evliliği istiyor musun?” sorusuna da bahtını belirleyen şu cümleleri aktardı: “Şah’ı tanımıyorum. Lakin fotoğraflarına bakılırsa hiç de üzücü bir erkek değil. Akıllı, sportmen. Tanıştığımda beğenirsem neden evlenmeyeyim?”
Alacağı sorumluluğun büyüklüğünü görememiş, sadece dış görünüşe bakarak değerlendirmişti lakin işin ucu çok farklı yerlere varacaktı.
Şah’la tanıştıktan çabucak sonra kararını verdi ve 1950 yılının Ekim ayında nişanlandılar. Çok kısa müddette, 12 Şubat 1951’de de tüm dünyanın konuştuğu bir düğünle evlendiler.
15 kilo tartısındaki Christian Dior gelinliğini taşıyamadı, omuzları çok zayıftı. Sarayın terzisi gelinliğin eteğinin altındaki katları keserek yükü yarıya indirdi ve Süreyya da gelinliği taşıyabilmek için fevkalâde bir gayret sarf etti.
İran şahıyla evlenmenin yükü kadar ağır olamazdı fiyatını hiçbir vakit öğrenemediği o ihtişamlı gelinlik.
“Yaşadığım hayatı tasavvur edemezsin anne. Bilemezsin bu yalnızlık nasıl canımı sıkıyor. Sarayda hiçbir bayanla konuşamıyorum, dertleşebileceğim kimse yok.”
Sosyal misyonlar ve Şah’la çıktığı seyahatler dışında sarayın içinde esaret hayatı yaşıyordu. Dünya basını tarafından yakından izlenirken ve mecmualara kapak olurken veliaht sesleri yükselmeye başlıyordu. Süreyya’nın bir erkek bebek doğurması ve soyu devam ettirmesi gerekiyordu fakat Avrupa’nın en ünlü tabiplerine görünmesine karşın sıkıntısına bir deva bulamıyordu.
Saray meclisi toplanmış, karar belirlenmişti: Kuma gelmesini kabul ederse, boşanmaktan vazgeçebilirdi Şah…
Annesiyle St. Moritz’de tatildeydi ve Şah’tan gelecek karşılığı bekliyordu. Saraydan gelen kuma karşılığına karşılık delirdi ve şu kelamları söyledi: “Bütün bu karşılaştığım onur kırıcı durumdan sonra bir de elalemin maskarası mı olayım istiyorsunuz?”
Erkek çocuk doğuramadığı için aşağılanan ve kendi iradesi dışında evliliği hakkında karar verilen Prenses Süreyya’nın trajik ömür hikayesi de tam olarak bundan sonra başladı.
“Biz 7 yıl evvel Tahran’a yaşamayı, eğlenmeyi seven, hayat dolu bir genç kız yollamıştık. Geriye mahsun, yaşından beklenmeyecek kadar önemli bir bayan geldi.”
Annesi Eva İsfendiyari, kızının hayatını anlattığı kitabında boşanma sürecinin akabinde neler yaşadığını da tüm netliğiyle aktardı. Gazetecilerin kuşatması altında tam üç hafta odasından çıkmadı. Kardeşi Bijan’ın gazetecilerle yaptığı muahede sonrası tek bir fotoğraf için kabuğundan ayrılsa da baskıların gayesi oldu ve gazeteciler o andan itibaren ölene kadar peşini bırakmadı. Ailesiyle birlikte bir transatlantiğe binip yeni bir hayat kurmak üzere Amerika’ya yerleşti.
Yüreğindeki yara kolay kolay kapanmayacaktı elbette lakin bir gün Ingrid Bergman’ın sinemasını izlemeye gitti ve düzgünleşme yolundaki birinci adımıyla hayatına apayrı bir istikamet verdi. Hayallerini gerçekleştirecekti.
Çocukluğundan beri hayalini kurduğu dünyaya bir adım attı Prenses Süreyya ve ‘Bir Bayanı Üç Yüzü’ sinemasında rol aldı. Artık artistti.
Ünlü aktör Maximilian Schell ile doludizgin bir aşka yelken açtı, hatta 1963 yılında İstanbul’da sevgilisiyle buluştu fakat memnunluğu uzun sürmedi.
Karakollara düşecek bir arbedeye karıştığı söylendi ancak bu olay hiçbir vakit netlik kazanmadı. Süreyya’nın o yılları utançla andığını bildik sadece…
Evli direktör Franco Indovina ile yaşadığı büyük aşk bir uçak kazasıyla son buldu: Hayatının ikinci aşkını kaybetmişti.
İran şahının akabinde ikinci sefer aşık olduğunu açıklayan Prenses Süreyya büyük aşkını bir uçak kazasında kaybetti ve hayatının geri kalanında yalnızlığı ile baş başa kaldı.
Ve 25 Ekim 2001 günü Paris’teki meskeninde meyyit bulundu.
Ölümünden sekiz gün sonra kardeşi Bijan da hayatını yitirdi ve bunun üzerine öldürüldükleri argümanları ortaya atıldı. Ortaya hiçbir şey çıkmadı fakat geriye kalan 80 milyon dolarlık servet fırsatçılar için kar kapısına dönüştü; Paris’teki müzayedelerde yüksek fiyatlara alıcı bulan eşyalarının akabinde geriye hüzünlü bu kıssa kaldı.
Dünya tarihi mutsuz prenseslerin öyküleriyle dolu lakin Süreyya’nınki farklı… Bu trajik ömür hikayesi erkek hâkim toplumlarda baskıya maruz kalan ve hayallerini bir hiç uğruna erteleyen ya da onlara hiçbir vakit kavuşamayan bayanları gözler önüne seriyor.
