2022 Haziran’da enflasyondaki artışlarla geleceğe yönelik döngü de yaratmaması ismine kira artırımlarında yüzde 25 sınırlamasının bitmesine 3 ay kaldı. 6 Şubat’ta büyük bir yıkım yaratan Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar sonrası gerek yıkımdan etkilenen 11 vilayet ve yakın etrafı, gerek de sarsıntı korkusu yaşanan başka kentlerde kiralarda görülen fahiş artışlar tekrar sınırlama atakları geleceğine yönelik argümanları artırdı.
Konut, barınma gereksiniminin ötesine geçerek enflasyonist ortamın da takviyesiyle güçlü bir yatırım aracına dönüşünce, fiyatların yükselmesi kaçınılmaz oldu. Ardından de doğal olarak kira artışları geldi. Alım gücündeki erimeye bir darbe de buradan yiyen vatandaş isyan edince, birtakım sınırlamalar yapıldı.
Geçen yıl Haziran ayında kira artışlarına yüzde 25 artırım sınırlaması yapılırken, öncesinde bu artış oranı 12 aylık TÜFE ortalamalarına nazaran yapılıyordu. Fakat enflasyonla çaba kapsamında ana ögeler yerine tali yoların tercih edilmesi bu artış hududunu zarurî kılmıştı.
Çünkü kira artışları bir döngü de yaratacaktı. Enflasyon hesaplamasında konut ana kümesi altında olan ‘kira’ kalemi tek başına sıhhat, cümbüş, eğitim, haberleşme ana kümelerinden daha yüksek bir oran içeriyor.
Bir yandan giderek yükselen enflasyon, 12 aylık ortalamaları yükseltiyor, bu da kiraları etkiliyordu.
Enflasyonda baz tesiriyle görülen düşüşe karşın geriden gelen ortalamalar enflasyon düşüyor algısına rağmen yükselmeye devam edeceğinden kiraları da süratle yükseltmeye devam edecekti.
Diğer yandan da yeniden baz tesiriyle de olsa düşen enflasyonda, yükselen kiralar TÜFE içinde yüzde 4,53 oranında tesirli olmasından ötürü endeksin düşüşünü de sınırlayacaktı.
Son açıklanan enflasyondan örnekle yüzde 55,81 olan TÜFE rağmen 12 aylık ortalama yüzde 71,83 oranında oldu. Yüzde 25 sınırlaması olmasaydı kira artırımı periyodu şubat ayında olan birinin geçen ay kirasına gelmesi gereken artırım oranı bu olacaktı.
Tabi bu hususta her mesken sahibinin de yüzde 25 sınırlamasına uymadığı bilinirken, kiracı ve mesken sahiplerinin tüzel sıkıntılarının da kapasiteyi aştığı biliniyor.
Bu süreçte yabancılara konut satışları, Rusya-Ukrayna savaşı üzere yükselişe tesir eden öbür ögeler da konut ve kira fiyatlarındaki artışı hızlandırırken, kurdaki değişimler materyal maliyetlerini de artışa sürüklüyordu. Sonra da içimizi acıtan felaket yaşandı.
Deprem felaketlerinde 11 vilayette yıkım görülmesi, 81 vilayetteki fiyatları değiştirmeye başladı. Gerek bölgeden göçenler, gerek yaşadıkları kentte konutlarına güvenmeyenler bir sirkülasyon yaratınca fırsatı kaçırmak istemeyenler işbaşına geçti.
Türk Ceza Kanunu 237’nci unsuru “Fiyatları etkileme suçu”na dayanarak resen yürütülen soruşturmalara birçok vilayette yürütülürken, denetlemeler de hızlandı.
Diyarbakır, Mersin, Konya ve Ankara üzere vilayetlerde görülen artışlara soruşturmalar açıldı. Görülen o ki yüzde 25 sınırlamasındaki üzere cezalar caydırıcı olmuyordu. Mahpus cezaları konuşulmaya başlandı.
Son tez ise kiralara limit getirilmesine yönelik oldu. Vilayetlere ve semtlere yönelik rayiçlere nazaran belirleneceği tez edilen kiraların 2 bin ila 5 bin TL ortasında olacağı konuşulmaya başlandı.
Limiti așımı olan konutlarda mesken sahiplerine birinci etapta 300 bin TL ceza, hatanın tekrar etmesi halinde meskenin 2 yıl müddetle mühürlenmesi gündemde.
Kiracıları korumak, gayrimenkul yatırımı ile piyasa yönlendirmesine son vermek ve fırsatçılığı bitirmek üzere uygun niyetli gayeler taşıyan bu üzere sınırlamaların aslen piyasa gerçeklerine uymadığını yakın süreçte görmemize rağmen,
Kiracıların hukuken ve reelde korunması gerektiği de bir gereklilik olarak önümüzde duruyor.
Yine de son 2 yıla kadar bu düzeyde bir sorun teşkil etmeyen kiraların nedenine değil de sonucuna odaklanılıyor olması öbür sıkıntıları da getirebilir kanısı çok olağan görünüyor.
Konut üzere temel bir muhtaçlığın yatırıma dönüşmesiyle oluşan rantın engellenmesi yerine,
Kira artışlarındaki pürüzün kayıt dışını artıracağı bilinmesine rağmen süreç idaresinin sıkıntılı olması daha da can sıkıyor.
Türkiye üzere ülkelerde görülen fırsatçılık iştahının tüm finansal mühendislikleri geride bıraktığını yıllardır deneyim ederken,
Diğer yandan alım gücü düşen vatandaşların bilhassa büyük kentlerde yaşadığı barınma sorunu da görmezden gelinemiyor.
Sürecin tahminen de kısa müddetli günü kurtarmaya yönelik “yasak”lardan değil de uzun vadede ve iktisat siyasetleriyle desteklenmesi gereken bir sorun olduğunu kabul etmekle çözmeye başlanması daha kalıcı olacaktır.
İstanbul’da ortalama bir konutun 3 milyon TL’nin üzerinde olması ve kiraların 13 bin 500 TL ortalamasında olmasıyla limit gelmesi piyasaları karıştırmaz mı?
Siz ne dersiniz? Kiralarda limit olması mesken sahiplerini caydırır mı? Kiracılar mesken bulmakta sorun yaşar mı? Yorumlarda buluşalım.
