23 Nisan’ı Karşılarken… Türkiye’nin Üstün Yetenekli Çocukları Daha Çok Sanat Desteği Bekliyor

İdil Biret, Gülsin Onay, Hüseyin Sermet, Suna Kan üzere değerli sanatkarların devlet takviyesiyle çok erken yaşta yurtdışında sanat eğitimi alarak yetiştirilmesi maksadını taşıyan yasa, birinci olarak periyodun Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından yedi yaşındaki İdil Biret’in piyano ve 12 yaşındaki Suna Kan’ın keman konusunda Fransa’da müzik tahsiline gönderilmesi için çıkarılmıştı ve her ikisinin de masrafları 16 yaşına kadar devlet tarafından karşılandı.

www.diken.com.tr

1956 yılında kapsamı genişletilen yasaya nazaran, adaylar Hoş Sanatlar Müdürlüğü’ne bir dilekçe ile başvuruyorlar ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın kuracağı bir komitenin imtihanından geçerek üstün yetenekli olduklarının ispatlanması durumunda yurtdışına gönderiliyorlardı.

Ancak yasanın bir mühlet sonra işletilememesi üzerine 1976 yılında özel statü yönetmeliği çıkarılarak, konservatuarın yüksek kısmını bitiren gençlere (Fazıl Say, Tuluyhan Uğurlu, Şölen Dikener, Yeşim Alkaya gibi) burs verilerek yurtdışına gönderilmeleri sağlandı.

Yasanın kapsamının değiştirilmesinin ardındaki neden olarak 1970’lerden itibaren sanat alanında özel yetenekli çocuk sayısının bir anda artması gösteriliyor.

Söz konusu yönetmelik dahilindeki gençler ortasındaki piyanist Emre Yavuz , bu maddeden faydalanan son “harika çocuk”lardan biri. 3 yaşında okuma yazmayı öğrenen, tıpkı yıl ansiklopedi okumaya başlayan ve 5 yaşında piyano ile tanışan Yavuz, 11 yaşında da birinci konserini İzmir’de vermişti. Yavuz’un ismi ise, 1998 yılında Cumhuriyetin 75. yılı nedeniyle düzenlenen yarışa katılıp bestelediği 75. Yıl Marşı ile duyulmuştu.

Euronews Türkçe’den Menekşe Tokyay'a konuşan Yavuz, “Aslında piyanoya öğrenme açlığımı tatmin edecek bir hobim olsun diye başlattılar, sonra olaylar çok süratli gelişti, müzik yeteneğim fark edildi ve bir yıl sonra piyanist olacak yola girmiştim. Yetenek, kapasite ve eğitim ortasında bir arz-talep münasebeti olduğu için çalışmam gereken eğitmenler, bir noktada benim ve ailemin fiziki imkanlarını aşmaya başladı, bir noktada beni yetiştirecek tek hoca, Ankara’da yaşayan Kamuran Gündemir olunca İzmir’de yaşayan ailemin bu eğitimi mümkün kılacak yollar araması gerekti” diyor.

Bu duruma tahlil olabilecek maddeyi Yavuz ailesine öneren ve teşebbüslerde bulunmalarına yardımcı olan ise, ünlü orkestra şefi Rengim Gökmen oldu. Ardından Gülsin Onay ve Hüseyin Sermet’ten beri dondurulmuş olan maddeyi tekrar işletme inisiyatifini periyodun Kültür Bakanı İstemihan Talay üstlendi ve kabul imtihanı için bir şura oluşturuldu.

Yavuz, 2003’te evvel Berlin’e gitti, 2004-2006 yılları ortası Bilkent Lisesi’nde okudu. Akabinde 2006-10 yılları ortasında Viyana, 2010-13 yılları ortasında Hannover, 2013-15 yılları ortasında da Tel Aviv’de yaşadı. 2015’ten beri Viyana’da yaşıyor, konserler ve kayıtlar yapıyor. Konserler için ve tatillerde Türkiye’ye geliyor.

Yavuz, ayrıyeten, “Türkiye’nin dört bir yanındaki, tek özelliği yetenekli olması olan çocukların olağanda erişemeyeceği imkanları sağlamayı amaç alması dilenen bir program, özel bölümde ister istemez olduğu üzere bu çocukları işverenlerinin suyuna gitmek zorunda bırakmayacak halde tasarlanmalı ve bu sorumluluğun emanet edilebileceği bireyler tarafından yürütülmeli” formunda ikazda da bulunuyor.

Yalova’da yaşayan Doğa Işık da Yavuz’un kelamını ettiği özel yetenekli çocuklardan yalnızca biri. 10,5 yaşındaki Doğa’nın resme olan yeteneği 3,5 yaşında ortaya çıktı. Bir sene sonra da okuma-yazmayı söktü ve akabinde başka birçok sanatsal yetenek de kendisini erken yaşta göstermeye başladı. 4,5 yaşında bale, 10 yaşında da flüt konusunda süratli bir ilerleme kaydeden Tabiat, şu anda tüm sanatsal faaliyetleri için farklı eğitim görüyor. Ayrıyeten üstün yetenekli çocukların ferdi yeteneklerini geliştirmeye yönelik olarak devlet eliyle kurulan Bilim ve Sanat Eğitim Merkezleri’nden birinde de fotoğraf derslerini takip ediyor.

Üç boyutlu bir görsel zekası olduğu belirtilen Tabiat, “Resim yapacağım vakit hepsi başımda canlanıyor, hareket ediyorlar adeta” diyor.

Okulunda da ferdî standını açmış olan Doğa’nın yağlıboya tablolarında Türk ressam Aliye Berger’in izlerini bulmak mümkün.

Ailesi, Doğa’yı Almanya başta olmak üzere sanatsal açıdan destekleneceği bir ülkeye götürmeyi çok istek ediyor, lakin şu ana kadar Olağanüstü Çocuklar Yasası kapsamında rastgele bir takviye göremedikleri için mali imkanlarının çok ötesine geçecek olan bu projeden şimdi çekiniyorlar.

Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi ise, “Ülkemizde yetenekli çok çocuk var lakin bunların elinden tutulmuyor. Cumhuriyetimizin kurucu takımlarının 1948’lerde çıkarttığı yasanın daha kapsamlısının çıkarılıp daha çok çocuğun sanat dünyasına kazandırılması ve ülkemizi temsil etmesinin sağlanması gerekirken mevcut yasa uygulanmıyor” diyor.

İlgezdi’ye nazaran bu yasanın uygulanmaması, çocukların yeteneklerinin açığa çıkmaması ve kuşakların sanatla büyütülememesi sonucu kalkınma sürecinin ziyan görmesi üzere bir sonuç doğuruyor.

“Bu çocuklar desteklendiklerinde bütün jenerasyona örnek olur ve faydalı faaliyetlerle kendilerini geliştirmiş olur. Sanatla sağlıklı kuşaklar, barışçıl jenerasyonlar yetişir. Başka taraftan hangi mesleği yaparsa yapsın bir insan sanatla uğraşıyorsa toplumsal irtibatı, özgüveni artar. İşinde daha başarılı olur, daha üretici olur, daha paylaşımcı olur; insanlığa daha pahalı hizmetlerde bulunur” diye açıklıyor İlgezdi.

Uzmanlar, kelam konusu kanunun işletilmemesinin, hangi kamu hizmetinin önceliklendirileceğine ve beyin göçünün engellenmesine dair siyasal bir kararla ilişkili olabileceğine dikkat çekiyorlar.

Öte yandan, Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne (ÇHS) taraf olması ve bu mukavelenin Anayasa'nın 90. unsuru uyarınca iç hukuk normuna dönüşmesi de, kelam konusu kontratta çocuklara tanınan tüm hakların uygulanması, ulusal mevzuatla çelişmesi halinde de mukavelenin üstün gelmesi gereğini gündeme getiriyor.

Örneğin, ÇHS’nin 27.maddesine nazaran, “taraf Devletler, her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak kâfi bir hayat düzeyine hakkı olduğunu kabul ederler.”

“Ancak, Türkiye’de eğitim hakkı anayasanın ekonomik ve toplumsal haklar başlığı altında düzenleniyor ve bu hakların sağlanmasında devletin maddi imkanları öne sürülüyor. Öte yandan, anayasanın 5.maddesine nazaran, devletin misyonları ortasında, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak bulunuyor. Çünkü, kelam konusu husus, Anayasa’nın 17.maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Kontratı tarafından da garanti altına alınıyor” diyor Dr. Us.