Akademik muvaffakiyet için olaylara farklı açılardan bakabilmek ve yaratıcı, yeni fikirlere açık olmak kıymetli. Bunu kolaylaştıran bir ruhsal faktör var: Bilişsel esneklik.
Bilişsel esneklik sorunlara tahliller üretmek, gerilim ve değişime adapte olmak ve gündelik hayatımızın rutinini sağlaması açısından kıymetlidir. Dennis vd. (2010) kavramla ilgili en kapsamlı açıklamalardan birini yapmışlar ve üç temel kısmı içerdiğine işaret etmişlerdir. Birincisi hayatta karşılaşılan problemlere çok sayıda tahlil üretebilme becerisiyken ikinci nokta güç durumları denetim edilebilir algılama eğilimi ve üçüncüsü ise hayatta meydana gelen olayların ve insan davranışlarının beklenen alternatiflerinin olabileceğini algılama hüneridir.
Bilişsel esnekliğe sahip olanların bir öbür özelliği ise değişimlere kapalı olmamaları ve olaylara güzel konsantre olabilmeleri iken bu özelliğe sahip olmayan bireylerin değişime daha güç adapte oldukları söylenebilir. Kişinin bilişsel esnekliğinin zayıf olması ise bilişsel manada katılığa neden olur. Bu bilişsel katılık akademinin gerektirdiği zihinsel özgürlük ve doğaçlama hünerini azaltır.
İlgili literatür, bireyin bilişlerini değişen kaidelere nazaran düzenleyemezse sonucunda psikopatolojilerin ortaya çıkabileceğini bildirmektedir. Bilişsel esneklik psikopatolojiden gözetici tesire sahip olmakla bir arada, olaylara farklı perspektiflerden bakmamızı sağlayarak sorun çözme maharetimizi de arttırır. Üniversitede bilhassa zorlaşan hayat kurallarının ortaya çıkaracağı bir ruhsal rahatsızlık için de gözetici özelliğe sahip olan bilişsel esneklik bu manada da değerlidir.
Katı kurallar, sert hudutlarla yaşamak hayatı zorlaştırıp ruhsal problemlere kapı aralayabilir. Daima değişen bir hayat içinde keskin çizgilerle yol almaya çalışmak rahat bir seyahatten çok eziyete dönüşebilir. Değişimlere adapte olmak, esneyebilmek ve zihinsel kodların yeni durumlara revize edilebilmesini bilişsel esneklik hünerleri kolaylaştırır. Bu marifetler problemlere tahlil üretebilmeyi, farklı alternetifleri fark etmeyi ve sorun odaklı baş etmeyi kolaylaştırabilir. Bu yüzden sonları esnetip ve gerektiğinde çizgilerin dışına çıkabilmek hayat doyumunu ve âlâ olma halini arttırabilir.
Çünkü bilişsel esneklik;
-Gelişen olaylar karşısında alternatif çıkış yollarını görmemizde yararlıdır, ahenk sağlayabilme yeteneğimizi arttırır
-Sınırları esnetmeyi, tolerans gösterebilmeyi ve sorun çözmeyi kolaylaştırır.
-Değiştiremeyeceğimiz olaylar ve birlikte gelişen hisleri kabul edip daha âlâ hissetmemizi sağlar.
Şunu da eklemek gerekir ki; esneklik sağlamayı kendinizden yahut hayat üslubunuzdan taviz vermek olarak görmeyin. Zira hayatın her dakikasına hakim değiliz ve bizim kurallarımız her şartta fonksiyonel olmayabilir.
Kaynak
Dennis, John P. ve Jillon S. Vander Wal (2010). “The Cognitive Flexibility Inventory: Instrument Development and Estimates of Reliability and Validity”. Cognitive Therapy and Research, C. 34 S. 3, s. 241-253.
X
‘Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio’
