Bugün, milyonlarca kişinin hayatını sarsan, bazılarıninsa direkt hayatına bedel olan 12 Eylül Darbesi’nin yıl dönümü. Bir darbenin şimdi teşebbüs kademesinde dahi nelere mal olduğunu görenler için, o günlerde yaşanan trajedinin boyutunu makus bir deneyimle de olsa anlaması kolaylaşıyor.
Peki, üzerine onlarca kitap ve makale yazılmış bu kırılma noktası çizerlerin penceresinden nasıl görünüyordu?
Not: Liste hazırlanırken, karikatür tarihçisi Turgut Çeviker’in KarikaTürkiye isimli yapıtından faydalanılmıştır.
1. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin idareye el koyarak, parlamentoyu kapatması ve dokunulmazlıkları kaldırmasının akabinde GırGır mecmuasının kapağı
Çizer: Şevket Yıldız | 21.9.1980
2. Tan Oral | Cumhuriyet | 30.11.1980
3. Darbenin üzerinden 7 yıl geçtikten sonra Tan Oral’ın Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan çizgileri
Çizer:Tan Oral | Cumhuriyet | 16.01.1987 | Sayfa 14
4. Serdar Günbilen | Yer | Kasım 1986
5. GırGır o yıllarda en çok okunan mizah mecmualarının başında geliyordu, dünyada ise en çok okunan karikatür mecmuaları sıralamasında üçüncü sıradaydı. Ama 1981 yılında yayımladıkları sayının kapağı münasebet gösterilerek mecmua 1 ay mühlet ile kapatıldı
Müşerref Tezcan, ‘Türkiyem’ isimli şarkıyı TRT ekranında seslendirdiği sırada üzerinde bulunan Türk bayraklı kıyafet GırGır mecmuasının kapağına bahis oldu. Ve gördüğünüz kapak münasebet gösterilerek mecmua bir ay mühlet ile kapatıldı.
Çizer: Ergün Gündüz | Espri: Hasan Kaçan | 19.07.1981
“Direnmeye çalışan emekçilere karşı bu müzik kullanılıyor, işte ‘yurduma düşman girmiş’ falan diye. Kim ulan düşman?”
GırGır mecmuasının kurucusu ve yöneticisi olan Oğuz Aral, NTV MAG mecmuasının 2000 Eylül sayısında Gırgır’ın kapatılmasıyla ilgili Halil Nebiler’e şunları söylemişti:
‘Ulan bir baktım, İzmir’de birazcık direnmeye çalışan emekçilere karşı bu bayanın müziği kullanılıyor, işte ‘yurduma düşman girmiş’ falan diye. Kim ulan düşman?
Düşman bizim İzmir’de direnmeye çalışan emekçiler. Kapağa koyduk karikatürü. Onun için birinci kapatılan yayın organı olduk elhamdülillah.
Önce mecmuayı kapattılar, sonra kapatma münasebeti aradılar. Kim kapatacak mecmuayı, nöbetçi hakim. Sabahın köründe nöbetçi hakime gitmişler, mecmuanın kapağını dayamışlar burnuna, bunu kapat demişler. Adamcağız da bir şey bilmeden, bakmış kapağa, kapatma münasebetini yazmış. GırGır’ın kapatma münasebetinde motamot, ‘Yaşlı, nahoş, menhus bir bayanın üzerine bayrak çizerek Türk bayrağına hakaret’ ettiğimiz yazıldı. Bu sebeple Türk adliyesi benim 2.5 yıl hapsime talip oldu. Ulan bre!…’
6. Bir ironi: “Yaşasın, 1 Mayıs ve 27 Mayıs bayramları kaldırıldı”
MGK’nın ulusal bayram ve tatil günleri düzenlemesiyle 1 Mayıs ve 27 Mayıs bayram olmaktan çıkarıldı.
Çizer: Tan Oral | Cumhuriyet | 22.03.1981
7. Çağdaş Gazeteciler Derneği Ödülü’ne layık görülen karikatürü nedeniyle Dünya gazetesinden Seydali Gönel bir gece gözaltında tutuldu ve gazete para cezasına çarptırıldı
8. Tan Oral | Cumhuriyet | 14.06.1981
9. Darbe sonrasında ‘yasak yayın’ bulundurduğu gerekçesiyle tutuklandıktan sonra, cezaevine götürülürken ve cezaevinde askerler tarafından darp edilerek öldürülen İlhan Erdost
Çizer: Atila Kanbir | Yarın | Kasım 1981
10. Güngör Kabakçıoğlu | Tercüman | 27.04.1982
11. 1982 Anayasası’nın mimarı… Profesör Tabip Orhan Aldıkaçtı’nın başkanlığında yeni anayasa çalışmaları başladı
Çizer: Semih Poroy | Şov | Eylül 1982
12. 1982 Anayasası, halk oylamasında yüzde 91,37 oranında kabul oyu alarak, 7 Kasım’da yürürlüğe girdi
Oylamada ‘mavi’ hayır oyunu temsil ediyordu
Çizer: Behiç Ak | Cumhuriyet | 6.10.1982
13. Tan Oral | Cumhuriyet | 14.04.1982
14. “Demokrasiye geçiş”
Çizer: Ercan Akyol | Güneş | 11.0.8.1983
15. Kenan Cihan, 12 Eylül Darbesi’nin demokrasiyi kurtarmak için yapıldığını söyledi ve ekledi “aynı ortam oluşursa ülkeyi yeniden TSK kurtaracak”
Çizer: Anonim | Limon | 05.05.1988
16. Bir periyodun ruhunu öldüren darbenin sonrasında: “Ne welcome diyen var, ne de go home”
6. Filo’ya bağlı bir uçak gemisi İstanbul’a geldi.
Çizer: Tan Oral | Cumhuriyet | 16.12.1985
17. Daha sonrasında
Çizer: Tan Oral | Cumhuriyet | 10.01.1986
18. Ve çok daha sonrasında…
Çizer: Kemal Gökhan Gürses | Cumhuriyet | 02.09.1986
Onedio IQ’yu Facebook’tan takip etmeyi unutmayın!
