İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), 30 Ekim 2020 günü saat 14.51’de gerçekleşen ve merkez üssü Ege Denizi’ndeki Sisam Adası’nın 8 km kuzeyi olan zelzelenin akabinde, saha çalışmalarına yönelik kıymetlendirme raporu hazırladı. Raporda, “Büyük can kayıpları yaşamamak için, ülkemizde ve bilhassa megakent İstanbul’da mevcut binaların zelzele güvenliklerinin süratli kıymetlendirme prosedürleriyle hızla belirlenmesi, ucuz ve kolay uygulanabilir güçlendirme metotları kullanılarak vakit kaybetmeden güçlendirilmesi hayati kıymet taşımaktadır.” denildi.
İzmir’de yaşanan zelzelenin akabinde, İTÜ Rektörlüğü’nün görevlendirdiği Prof. Dr. Ali Deniz, Prof. Dr. Ercan Yüksel, Prof. Dr. Oğuz Cem Çelik ve Prof. Dr. Ziyadin Çakır, 31.10.2020 ve 01.11.2020 tarihlerinde İzmir’de öninceleme yaparak yapısal hasarların ve göçmelerin nedenlerini yerinde değerlendirdiler. İnceleme sonrasında, İTÜ öğretim üyelerinden Prof. Dr. Cenk Yaltırak, Prof. Dr. Elif Serter, Doç. Dr. Hasan Yıldırım ile Dr. Ahmet Güllü’nün katkılarıyla “30 Ekim 2020, İzmir Sarsıntısı Kıymetlendirme Raporunu hazırladılar.
Raporda; bölgede yaşanan zelzelesi derinlemesine ele alan teknik bulguların yanı sıra, binalarda oluşan göçme ve hasarların nedenlerine ait müşahedeler, tespitler ve teklifler de yer alıyor.
Rapordan öne çıkan başlıklar:
“Sorunların kaynağında çok sefer alandaki üretimin denetimsiz ve yetersiz olması yatmaktadır”
-
Sürekli güncellenen sarsıntı yönetmeliklerimiz her periyotta kâfi olmuştur. Yaşanan problemlerin kaynağında çok kere alandaki üretimin denetimsiz ve yetersiz olması yatmaktadır. Müteahhitlik ve yapı kontrol sistemlerinin hızla gözden geçirilerek uygunlaştırılması; en ucuz olanın değil, inançlı ve kaliteli hizmetin talep edilmesi gerekmektedir. Konut ve işyeri binalarının inşasında uzman kuruluşların tercih edilmesi; bina kiralamada ve satın alımında sigorta şirketleri ve müşavirlik firmaları devreye sokularak, bina güvenliğinin sorgulanması sağlanmalıdır.
-
Tasarım, şantiye ve yapı kontrol mühendislerinin meslek içi eğitimlerle daima yeni tutulması, usta ve kalfalar için uygulamalı eğitim programları düzenlenmesi çok değerlidir.
-
Sisam Adası’nın kuzeyinde denizde kırılan fay, Bayraklı başta olmak üzere İzmir’de kıymetli hasarlar oluştururken, kentin altından yahut daha yakınından geçen fayların kırılması çok daha büyük kayıplara neden olabilecektir.
-
Bu sarsıntı bize bir sefer daha göstermiştir ki, bina stokumuzun değerli kısmının sarsıntı güvenliği yetersizdir. Bilhassa büyük kentlerde ağır nüfusun yaşadığı beş-altı katlı “gecekondu apartmanlar” yüksek risk taşımaktadır. Büyük can kayıpları yaşamamak için, ülkemizde ve bilhassa megakent İstanbul’da mevcut binaların zelzele güvenliklerinin süratli kıymetlendirme teknikleriyle hızla belirlenmesi, ucuz ve kolay uygulanabilir güçlendirme yolları kullanılarak vakit kaybetmeden güçlendirilmesi hayati değer taşımaktadır.
-
Yaşanan bu zelzelenin muhtemel İstanbul zelzelesiyle direkt ilgisi olmasa da, bu büyüklükteki sarsıntılarla her an karşılaşabileceğimizi unutmamamız ve zelzele ziyanlarının azaltılması çalışmalarını hızlandırmamız gerekmektedir.
-
Deprem Aktivitesi 30.10.2020 tarihinde, saat 14:51:24’te Sisam Adası’nın 8 km kuzeyinde, denizde, Sisam Adası ile Kuşadası Körfezi ortasında yer alan yaklaşık uzunluğu 40 km olan olağan fay zonunda, 16 km derinde, Mw 6.9 büyüklüğünde bir zelzele gerçekleşmiştir.
“Kuşadası civarında bulunan mevcut faylar üzerindeki gerilim kıymetli ölçüde arttı”
-
Bölgenin tektonik yapısı ve fayların uzunlukları dikkate alındığında, sarsıntının gerçekleştiği fayın üzerinde daha büyük bir zelzele olma ihtimali yoktur. Ege Denizi içinde bulunan etkin faylar hakkında bilgiler teknik olarak çok az olup, bu fayların üzerinde oluşabilecek zelzeleler hakkında Türk karasuları dışında kalan memleketler arası sularda kâfi bilimsel araştırma bulunmamaktadır.
-
Sadece mikro sarsıntılara dayanarak Mw 7.0’den büyük bir zelzele olacağına dair bir aktivite görülememektedir. Bu sarsıntı serisi Sisam Adası’nın kuzeyinde yer alan fayların üzerinde gitgide sönen artçı sarsıntılarla nihayete erecektir. Bu fay dışında kalan alanlardaki fayları etkileyip etkilemeyeceği konusundaki fikir beyanları spekülasyondan ibarettir.
-
Deprem öncesi ve sonrasında çekilen Avrupa Uzay Kurumu’na ilişkin Sentinel radar uydusu imgeleri InSAR sistemi kullanılarak incelenmiştir, Yapılan müşahedeler ve modelleme çalışmaları zelzelenin İzmir’in yaklaşık 70-80 km güneyinde bulunan Sisam adası açıklarında meydana geldiğini teyit etmektedir.
-
Deniz tabanında doğu-batı istikametinde uzanan ve yaklaşık 40 km uzunlukta olan bir fay modülünün kırıldığını göstermektedir.
-
Depremin, Sisam Adası’nın Seferihisar’a bakan kuzey kısımlarında yaklaşık 10 cm’nin üzerinde yükselmeye neden olduğu gözlenmektedir.
-
60 cm’ye kadar ulaştığı kestirim edilen çökme neredeyse tümüyle denizde meydana gelmiştir.
-
Adanın doğusuna bakan Ege kıyılarımız boyunca birkaç cm’ye ulaşan kısmi çöküntüler gözlenmiştir.
-
Deprem, bilhassa Kuşadası civarında bulunan mevcut faylar üzerindeki stresi önemli ölçüde arttırmıştır.
