Dünyanın birçok ülkesinde ilaç firması Covid-19 tedavisinde kullanılacak aşı ve ilaç üzerinde çalışmalara başladı. Peki koronavirüs aşısı bulunduğu takdirde tüm insanlık bundan eşit formda faydalanabilecek mi yoksa lakin şanslı bir azınlığa yetecek kadar mı üretilebilecek?
Euronews'ten Sertaç Aktan'a konuşanMilan Üniversitesi Kamu Maliyesi Profesörü Massimo Florio SARS salgını sonrası geçen 20 sene içerisinde ilaç şirketlerinin influenza virüslerini önceliklerine almadıklarını zira kronik hastalıklar kadar istikrarlı bir durum oluşturmadıklarını belirtiyor.
Florio daha evvelki salgınlarda ilaç firmalarının aşılara harcanan paralar nedeniyle ziyan ettiklerini de kaydediyor. Daha evvelki salgınlar bugünkü boyuta ulaşmadığı için üretilen aşıların birden fazla şirketlerin elinde kaldı.
Bunun yanı sıra firmalar aşı olmak isteyip istemeyeceği muhakkak olmayan herkese ucuz aşı sağlamak yerine aşı olmayı isteyecek daha az sayıda bireye daha kıymetli formda üretilen aşıyı satma yoluna gidebilir. O denli olduğu takdirde aşı adedi de kısıtlı sayıda olacak.
Araştırma projelerinin yarısı kanserle ilgili
Bloomberg tarafından yapılan tahlillere nazaran dünyanın en büyük 20 ilaç firması 2019 yılında 400 civarı araştırma projesi üzerinde çalıştı. Bunların yarısı kanser ile ilgiliyken sırf 65 tanesi bulaşıcı hastalıklar ile ilgiliydi.
Bunun yanı sıra bu 20 firmadan yalnızca dördünün aşılara özel ar-ge departmanı bulunuyor.
“Sistem çelişki üzerine kurulu”
Florio “Var olan sistem 'sağlık için bilim' ile 'kar için bilim' ortasında çözülemez bir çelişki üzerinde işliyor” diyor.
Aşıyı bulmak için vakte karşı yarış sürerken Avrupa Birliği (AB) ve tüm devletlere aşı bulunduğu takdirde tüm insanlığın kullanımına açık ve ekonomik olarak en yoksul ülkelerce bile erişilebilir olması daveti yapılıyor.
17 Nisan tarihinde Avrupa Parlamentosu'nda onaylanan bir tasarıda rastgele bir oranda kamusal fondan yararlanan her çalışmanın kamusal alanda kalmak zorunda olduğu belirtildi.
“Piyasa her şeyi çözer fikri bir aldatmaca”
Belçikalı parlamenter Yeşiller üyesi Petra De Sutter “-Piyasa her şeyi çözer- fikri bir aldatmacadır. Kriz vakitlerinde bu çeşit durumlarla hükümetler yüzleşmeli ve sıkıntıyı şahsen ele almalıdır.” diyor. De Sutter şöyle devam ediyor:
“İlaç üzere birtakım kesimlerde tüketicilerin hastalandıkları vakit seçme bahtı yok. İçinde bulunduğumuz sistemde ilaçlarını önceliğini piyasa belirliyor. Fakat piyasa bu gündemi ilaçların karlılık oranlarına nazaran belirliyor. Bu nedenle Avrupa'da bu sistemi tekrar düşünmeli ve değerlendirmeliyiz.”
AB'den ayrılmış olan İngiltere'de de 20 farklı sivil toplum kuruluşu hükümete benzeri bir yasa çıkarması için taleplerini iletti.
Dünya Sıhhat Örgütü'nün (DSÖ) datalarına nazaran şu anda dünyada 62 farklı araştırma programında Covid-19 aşısının geliştirilmesi için uğraşılıyor.
Son olarak Costa Rica aşının daha süratli halde son kademeye geçebilmesi için gerekli dataları toplamak ismine DSÖ'nün gönüllülerden oluşan bir havuz yaratmasını istedi.
Bunun karşılığında DSÖ “Covid-19 ile uğraş araçlarına sürat verme” ismi altında global bir proje oluşturdu ve dünyanın her yerinden gönüllülerin katkı sağlamasının önü açıldı.
Fikri haklar ve patent Covid-19 için nasıl işleyecek?
Avrupa Patent Ofisi kurallarına nazaran ekseriyetle ilaç patentleri 20 yıl sürüyor ve her ülke ilaç şirketleri ile kendi fiyat pazarlığını yapabiliyor.
Avrupa dışında ise, örneğin Kanada'da, varolan kimi fikri haklar esnetildi ve devletin muhakkak patentleri patentin sahibi olan kişi yahut şirketin isteği olmasa bile belirlenmiş bir kök fiyat ödeyerek çabucak sahip olmasının önü açıldı.
Dünyada buna emsal adımlar atan öteki ülkelerde var lakin birçok ülke ve vatandaşları aşı bulunduğu takdirde ne olacağını ve sistemin nasıl işleyeceğini hala bilmiyor.
