14 Mayıs’ta yapılacak seçimde 600 milletvekili yeni devrin yasama faaliyetlerine katılmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) yolunu tutacak. Pekala mazbatayı aldıktan sonra milletvekili sıfatı taşıyacak bu isimlerin nasıl mali ve toplumsal hakları var?
İşte 15 Mayıs sabahına milletvekili olarak uyanacak bireylerin sahip olacakları haklar:
Şimdiye kadar en çok milletvekili maaşı ve milletvekili emekliliği tartışıldı. Aslında “maaş” bir takım karşılığı çalışan çalışana geçimini sağlayabilmesi için aylık olarak ödenen para. Milletvekilleri ise rastgele bir “kadro” karşılığı çalışmıyor ve aldıkları paranın ismi “maaş” değil, “ödenek”. Bu ödeneğin belirlenmesinde ise kurallar var. Lakin vekillerin aldığı fiyat yalnızca ödenek ismi altındaki maaşla sonlu değil. Vekillerin meclis içinde ya da meclis dışındaki misyonları esnasındaki gereksinimleri için de bir formül bulunmuş durumda. Bulunan bu formülün ismi “yolluk”.
Independent Türkçe’den Cihat Arpacık’ın aktardığına nazaran, bilhassa seçim bölgelerine gidip gelen vekillerin masrafları ödenekle birlikte nizamlı olarak yolluk ismi altında kendilerine veriliyor. TBMM tarafından vazifeli olarak yurtiçi ya da yurtdışına giden vekillere ayrıyeten harcırah da ödeniyor. Ödenek ve yolluklar, aday seçildikten çabucak sonra 3 ay peşin bir halde kendilerine takdim ediliyor.
En tartışmalı konulardan biri de milletvekilinin emekliliği. Şayet bir vekil aslında emekliyse hem aylık ödeneğini hem de milletvekili emekliliğinden doğan maaşını alabiliyor. Parlamento üyelerine, en az 2 yıl vazifede bulunmaları kuralıyla, cumhurbaşkanlarına bağlanacak yaşlılık aylığının yüzde 45’i oranında emekli aylığı bağlanıyor.
Görev müddeti biten bir milletvekili, emeklilik kaidelerini sağlamışsa 51 bin 790 lira maaş alıyor. Şayet bir vekilin vazifesi bittiyse fakat o tarihte şimdi emeklilik koşullarını karşılamıyorsa TBMM Başkanlığı yetkisi devreye giriyor. Vekillerin sigorta primleri, yeniden en yüksek devlet memuru için temel alınan prim üzerinden 4 yıl boyunca TBMM tarafından ödeniyor. Milletvekili ya da eski milletvekili ile bu isimlerin bakmakla yükümlü oldukları şahısların tedavi masrafları da karşılanıyor.
Milletvekillerine Türk Hava Yolları (THY) tarafından da kimi avantajlar sağlanıyor. Milletvekilleri, iktisat sınıfından aldıkları biletleri fiyatsız olarak business class’a dönüştürebiliyor.
Milletvekillerinin yasama devirleri içindeki haberleşme sarfiyatları de büyük ölçüde sağlanıyor. Vekil ofislerine iki farklı operatörün çizgisinin takılı olduğu iki farklı cep telefonu veriliyor ve faturalar da TBMM tarafından ödeniyor. Lakin bu fatura meblağlarının yıllık toplamının, o yılın aralık ayına ilişkin milletvekili ödenek ve yolluk net meblağı toplamının iki katını geçmemesi gerekiyor. Şayet geçerse kalan fiyat vekil tarafından ödeniyor.
Milletvekillerine, eşlerine ve çocuklarına, vazifeleri devam ettiği müddet boyunca diplomatik pasaport tahsis ediliyor. Vekilliği sona erenlere ve eşlerine ise ömür uzunluğu taşıyacakları özel damgalı pasaport temin ediliyor.
Vekiller, kendi imkanlarıyla edindikleri bir tabancayı bulundurma ve taşıma müsaadesine de sahip oluyor. Lakin TBMM’ye silahla girmeleri yasak. Milletvekillerine ilişkin araçlara trafik cezası da kesilmiyor. Şayet vekiller trafikte kurallara alışılmamış davrandıysa bu yalnızca bir tespit tutanağıyla kayıt altına alınıyor ve bu tutanak TBMM’ye gönderiliyor.
TBMM, yaz mevsiminde ekseriyetle çalışmalarına 3 ay orta veriyor. Bu mühlet milletvekilleri için fiilen tatil demek. Meclis, 3 aydan fazla tatile giremediği milletvekilleri acil durumlarda misyona çağrılabiliyor.
Milletvekillerinin vefatları halinde, geride kalan ailesine 12 aylık meblağında vefat yardımı ödeniyor. Milletvekillerine bir milletvekili kimliği veriliyor. Eşlerine ise yeniden TBMM tarafından “özel tanıtım kartı” düzenleniyor. Her bir milletvekilinin 10’ar yakınına, “Milletvekili yakını yaka kartı” da tekrar TBMM tarafından hazırlanıyor.
Milletvekillerine yasama ve araştırma faaliyetlerinde yardımcı olmak için bir danışman görevlendiriliyor. Vekil olabilmek için rastgele bir yüksekokul kuralı aranmasa da danışman olabilmek için üniversite mezunu olma kaidesi var. Danışmanların, rastgele bir milletvekilinin ikinci dereceye kadar akrabası olmaması da kaidelerden biri.
Milletvekilinin yazılı talebiyle bir kamu kuruluşunda vazifeli bulunan ya da TBMM çalışanı olan vazifeliler ortasından sekreter görevlendirmesi de yapılıyor. TBMM Başkanlığı, mesai saatleri dışında ya da tatil günlerinde milletvekilleri için “nöbetçi sekreterya” uygulaması da yürütüyor. Partilerin küme başkanvekilleri ve TBMM Komite liderlerinin fazla sekreter talep etme hakkı da var. Bu isimlere makam aracı da tahsis ediliyor.
TBMM içinde bulunan baştabiplik, radyoloji, mikrobiyoloji ve biyokimya laboratuvarları, diş, dahiliye, kulak-burun-boğaz, çocuk, cildiye poliklinikleriyle bir hastane üzere milletvekillerinin ve ailelerinin hizmetinde. Burada uzman doktorlar, hemşireler, eczacılar, laborantlar ve diyetisyenler vazife yapıyor.
TBMM Ana Bina’da iki lokanta vekiller için hizmette. Alt tabandaki lokantayı yalnızca vekil ve aileleri kullanabilirken yer kattaki lokantadaki yemekleri milletvekillerinin ziyaretçileri de yiyebiliyor. Burada iki erkek berberi bir de bayan kuaförü var. TBMM’de Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Türkiye İş Bankası şubeleri hizmet veriyor.
Milletvekillerinin 0 ila 6 yaş ortasındaki çocukları için bir kreş de TBMM tarafından kurulmuş durumda. İstanbul Beşiktaş’taki TBMM Konukevi, Florya Atatürk Köşkü Toplumsal Tesisi, Yalova Termal Toplumsal Tesisi de milletvekillerinin hizmetine sunuldu.
Bunların dışında milletvekillerinin çeşitli vakitlerde mal bildiriminde bulunması gerekiyor. Seçimi takip eden 2 ay içinde mal bildiriminde bulunması gereken vekiller, mal varlıklarında kıymetli bir değişiklik olduysa, değişikliği takip eden 1 ay içinde bunu bildirmekle de yükümlü. Milletvekillerinin sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda da mal bildiriminde bulunması gerekiyor.
