Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada viral olan ve haber sitelerinde hatta gazetelerde kendine yer bulan kimi haberler gerçeği yansıtmıyor.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış daima birlikte görelim.
Teyit.org işbirliği ile…
1. “Aşağıda yer alan bu görselin LC Waikiki'nin LGBTİ+ tersi yeni reklam amblemini gösterdiği iddiası”
Sosyal medyada yayılan bir teze nazaran paylaşımlardaki görsel, giysi markası LC Waikiki’nin yeni logosunu gösteriyor. Görselde üzerindeki gökkuşağından siyah bir şemsiyeyle korunan çekirdek aile figürü görülüyor. Bilhassa Twitter’da süratle yayılan paylaşımlardan teki 11 binden fazla beğeni aldı.
Ancak tez yanlış. Markanın sitesinde logonun değişmediği görülebiliyor. Argüman konusu görsel ise uzun vakittir internette paylaşılan bir tasarım.
Görsel LGBTİ+ aksisi siyasetlere dayanak veren kurum ve şahıslar tarafından farklı sloganlar eşliğinde birçok sefer paylaşılmış.
2017 yılında İspanyolca bir içerikte ve Lehçe bir tişört baskısında tıpkı tasarımı görmek mümkün. LGBTİ+ aykırısı siyasetleri destekleyen bireyler ve kurumlar, LGBTİ+ bireylerin klasik aile yapısı için tehdit oluşturduğuna yönelik savlarını lisana getirmek için buna misal birçok görsel kullanıyor.
Bunlara ek olarak, markanın internet sitesi ve resmi toplumsal medya hesaplarında teze bahis olan görselin kullanılmadığını, mevcut logolarının kullanılmaya devam edildiğini görebiliyoruz.
Link
2. “Çocuk ticareti yaptığı söylenen Wayfair firmasına ilişkin yasaklanan reklamın ortaya çıktığı iddiası”
Wayfair isimli çevrimiçi bir mobilya firması, yüksek fiyatlı eserleri üzerinden çocuk ticareti yapmakla suçlanmıştı. Sosyal medyada paylaşılan kimi gönderilerde yer alan bir görüntünün ise Wayfair firmasının yasaklanan reklam sinemasını gösterdiği tez edildi. Tıpkı tez, birçok haber sitesinde de bahis edildi.
Ancak argüman yanlışsız değil. Wayfair’e ilişkin olduğu söylenen reklam montajlanmış. Reklam sinemasının özgünü ise, lojistik firması FedEx’e ilişkin ve 2018 yılında firma tarafından paylaşılmış.
Wayfair'e ilişkin olduğu argüman edilen bu reklam sinemasının, aslında FedEx firmasına ilişkin olduğu aksine görsel arama formülüyle görülebiliyor.
Reklam, FedEx’in YouTube kanalında 2018’de yayınlanmış. Ayrıyeten montajlanan Wayfair reklamı, orjinal FedEx reklamının yanında bir oldukça düşük çözünürlüklü.
Montajlanan Wayfair reklam görüntüsünde, FedEx’e ilişkin orjinal reklamdan birtakım kısımlar kesilip yerine kimi imajlar de eklenmiş. Bu yüzden FedEx reklamı bir dakikayken, montajlanan görüntü lakin 26 saniye.
Link
3. “Emekli maaşının gaz lambası fitilindeki fiyat değişimine nazaran yapıldığı iddiası”
Sosyal medyada yayılan kimi paylaşımlarda, gazyağı lambası fitilinin TÜİK’in enflasyon oranlarını ve münasebetiyle emekli maaşına yapılan artırım oranını etkilediği argüman edildi.
Emekli maaşı artırımının günümüzde kullanımı yaygın olmayan gazyağı lambası fitilindeki fiyat değişimine nazaran belirlendiği belirtilen paylaşımlarda, bu eserin fiyatının 5,81 TL’den 5,99’a yükseldiği söz edildi. Birtakım paylaşımlarda ise yeni fiyatın 6,5 TL olduğu yazıldı.
Ancak argüman hakikat değil. Gazyağı lambası fitili fiyatında, tezdeki üzere bir değişim yok. Emekli maaşına yapılan artırım da fitil fiyatındaki artıştan farklı. Gazyağı lambası fitili TÜİK’in enflasyon sepetinde bile değil; yani enflasyon ve maaş artırımları bu eserin fiyatından etkilenmiyor.
Emekli maaşlarına toplumsal medya paylaşımlarındaki fitil fiyatlarına nazaran artırım yapılmış olsaydı 5,81 TL’den 5,99 TL’ye çıkan fitil fiyatına nazaran yüzde 3; 6,5 TL’ye çıkan fitil fiyatına nazaran de yüzde 11'lik artırım yapılmış olması gerekirdi.
Oysa Haziran ayında açıklanan enflasyona nazaran TÜFE’de 2020 yılı Haziran ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 1,13, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran yüzde 5,75 artış oldu. Bu durumda Bağ-Kur ve SSK emeklilerinin maaşlarına yüzde 5,75 artırım yapılacak.
Memurlara bu yılın birinci yarısında uygulanan toplu mukavele doğrultusunda maaşlara yüzde 4 artış yapılmıştı, ortadaki yüzde 1,75’lik fark da memur ve memur emeklilerinin maaşlarına yansıtılacak. Yani bu enflasyon ve artırım oranları da incelediğimiz tezdeki oranlarla uyuşmuyor.
Ayrıca Güncel TÜFE sepetinde gazyağı lambası fitili bulunmuyor. TÜİK veritabanından derlediğimiz 2011-2020 yılları ortası TÜFE sepeti ve fiyat değişimleri dökümanında da gazyağı lambası fitiline rastlanmıyor.
Link
4. “TRT Çocuk’da yayınlanan Babamın Gölgesi isimli bir çizgi sinemada Arapça öğretildiği iddiası”
Sosyal medyada paylaşılan kimi gönderilerde, TRT’nin çocuk kanalında yayınlanan Babamın Gölgesi isimli çizgi sinemada çocuklara Arapça öğretildiği tez edildi. Öğretmen ve öğrencinin yer aldığı sahneden bir imgenin paylaşıldığı birtakım gönderilerde tahtada yazılan tabirlerin Arapça olduğu öne sürüldü.
Ancak tez gerçek değil. Babamın Gölgesi isimli çizgi sinema 1915 Çanakkale Savaşını mevzu ediniyor. Çizgi sinemada Arapça öğretilmiyor. Tahtada ise eski Türkçe “Ali cet bak” yazıyor.
18 Mart 2020'de TRT Çocuk'ta yayınlanmaya başlayan Babamın Gölgesi isimli bu çizgi sinema, çocuklara Çanakkale tarihini öğretmeyi amaçlıyor.
Yapım şirketi argümanların hakikat olmadığını, çizgi sinemada paylaşılan kısımda tahtada eski Türkçe “Ali cet bak”, “Bak Ali bak” yazdığını açıkladı. Çizgi sinemanın dördüncü kısmından alınan sahnede, 1915 yılının temel eğitiminden bir kesit yer alıyor.
Babamın Gölgesi'nde 1915 Çanakkale Savaşı’nda babalarını cepheye göndermiş bir ailenin öyküsü husus ediliyor. İstanbul Üsküdar’da yaşayan ailenin hayatıyla birlikte 1915 yılının mahalle kültürü, toplumsal etraf ve eğitim kurumlarına dair örneklerin yer aldığını söyleyen YD Üretim, kısımda tarihi seyre uygun olarak periyot alfabesinin tercih edildiğini aktardı. Latin alfabesine geçiş 1928 yılındaki harf ihtilaliyle gerçekleşmişti.
Sonuç olarak 1915 yılını anlatan Babamın Gölgesi isimli çizgi sinemada çocuklara Arapça öğretilmiyor. Tahtada Türkçe tabirler periyodun alfabesiyle yazılmış.
Link
5. “Türkiye'nin Suriye'deki yaralı askerleri denize attığını gösteren bir görüntü olduğu tezi.”
Sosyal medyada paylaşılan bir gönderide Türkiye’nin Suriye’de yaralanan askerleri helikopterle Akdeniz’e attığı sav edildi. Arapça tabirlerle paylaşılan manzaralarda ardı açık bir helikopterden düşen beşerler görülebiliyor.
Ancak argüman gerçek değil. Bu görüntü, 2018 yılında Rusya’da bir havacılık kulübü tarafından düzenlenen hava dalışını gösteriyor.
2018'de Rusya'da yapılan atlayış Aerograd Kolomna isimli bir kulüp tarafından organize edilmiş. Kulüp tarafından paylaşılan görüntüdeki bahsi geçen sahne net olarak görülebiliyor.
Aerograd Kolomna’nın Facebook sayfasında aktiflik öncesinde ve sonrasında çekilen birçok manzara mevcut. 20 Temmuz 2018 tarihli bir gönderide atlayış yapacak grubun hazırlıkları ve atlayış anı kaydedilmiş.
Görüntüler, “Meksika Covid-19 kurbanlarını denize attı” savıyla Hindistan ve Sri Lanka üzere ülkelerde de deverana girdi. AFP ve Boomlive tarafından yapılan tahlillerde tezin hakikat olmadığı söz edildi.
Sonuç olarak görüntü Türkiye tarafından Akdeniz’e atılan askerleri göstermiyor. İmajlar bir Rusya’da düzenlenen bir hava dalışından.
Link
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
