Geçtiğimiz günlerde toplumsal medyada viral olan, haber sitelerinde ve hatta gazetelerde kendine yer bulmuş kimi haberler gerçeği yansıtmıyor lakin birinci etapta hepimiz bunun karşıtı olduğunu düşündük.
Gelin, bu haberler neymiş ve işin aslı nasılmış daima birlikte görelim.
Detaylara geçmeden önce bir evvelki içeriğimizi de şöyle bırakalım
Teyit.org iş birliği ile…
1. “TRT Haber’in ‘Türklerin Zafer Ayı’ yayınında 30 Ağustos’un olmadığı iddiası”
Sosyal medyada 30 Ağustos Zafer Bayramı öncesi TRT Haber’de yapılan yayında 30 Ağustos’un anılmadığı argüman edildi. Politikler tarafından da süratle yayılan paylaşımlarda TRT Haber’in hazırladığı bir tablo görülüyor. Argümanlara nazaran “Türklerin Zafer Ayı” başlıklı tabloda 30 Ağustos tarihi ise yok.
Ancak argüman gerçek değil. Programda Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı anılmış, lakin tarihi yanlış yazılmış. Program sonrası başlayan gece bülteninde ise yapılan kusur düzeltilmiş.
26 Ağustos 2020 saat 21.00’da TRT Haber’de Özel Yayın ibareli bir program başlamış. Programın birinci bir saatlik diliminde Türkiye’nin Doğu Akdeniz’le ilgili hususları konuşulmuş.
Programın ikinci kısmı ise saat 21.58’de “Türklerin Zafer Ayı Ağustos” alt başlığıyla açılmış. Sunucu bu yayın başladığında konuklarla Ağustos ayında kazanılan zaferlerin, bilhassa de Malazgirt ve Büyük Taarruz’un konuşulacağını aktarıyor.
Ekranda yer alan birinci beşli tabloda geçmişten bugüne Ağustos ayında kazanılan zaferler görünüyor. Çabucak akabinde ise ikinci tabloya geçiliyor. 22.00’da yayında görülen bu dörtlü tabloda ise Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı da var. Fakat tarih yanlış yazılmış. 29 Ağustos 1521 olarak yazılan ibarenin, Taarruz’un tarihi olan 26-30 Ağustos 1922 olması gerekiyordu. Yayındaki sunucunun da tarihi okurken tereddüt ettiği anlaşılabiliyor.
Hata büyük ihtimalle bir evvelki tabloda bulunan Belgrad’ın Fethi’nin şablonunun olduğu üzere Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı için de kullanılmış olmasından kaynaklı.
Link
2. “Plazma tedavisinin vefat oranını %35 azalttığının kanıtlandığı iddiası”
ABD Lideri Donald Trump 23 Ağustos 2020’de yaptığı ve müjde olarak tanımladığı açıklamada, plazma tedavisinin ABD Besin ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylandığını ve tedavinin vefat oranını yüzde 35 azalttığını söyledi. Bu açıklama, Türkiye’de de yankı buldu.
Ancak sav yanlışsız değil. Açıklamanın dayandığı araştırmanın hedefi, plazmanın erken ya da geç verilmesi ortasındaki farkı tespit etmekti. Araştırma randomize denetimli denemelere dayanmıyor ve hakem onayından geçmiş değil. Ayrıyeten araştırmada tedavinin mevt oranını yüzde 35 azalttığı bilgisi yer almıyor ve ABD Başkanı’nın bu orana nasıl ulaştığı konusunda kesin bir bilgi yok.
Mayo Klinik, Covid-19 hastalarına plazma tedavisi için Genişletilmiş Erişim Programı (GEP) isimli bir çalışma yürütüyordu. GEP, araştırma hedefli plazma tedavisine erişimi artırmak ve tedavinin güvenliğini test etmek için tasarlanmış.
Program tarafından sunulan araştırma, 12 Ağustos 2020’de yayınlanmış, lakin şimdi bir ön baskı ve hakem onayından geçmiş değil. Ayrıyeten bu çalışma randomize denetimli bir deneme değil.
Yani, çalışmada plazma verilen hastalar ile verilmeyenleri karşılaştırmak için bir kümeye plasebo verilen, denetimli bir deneyden kelam edemiyoruz. Bu da bilim insanlarının tedavinin hakikaten işe yarayıp yaramadığını değerlendirmelerini zorlaştırıyor.
Link
3. “Fotoğrafın Ordu’da sağlam kalan eski ve yıkılan yeni köprüleri gösterdiği iddiası”
Sosyal medyada dolanıma giren gönderide Ordu’da 2018 yılında yıkılan köprünün iki yıllık olduğu, 90 yaşındaki eski köprü sapasağlam dururken yeni olanın yıkıldığı tezi ortaya atıldı.
Ancak sav yanlışsız değil. Fotoğraf Ağustos 2018’de Ordu Ünye’de sel sonrasında çekilmiş. Yıkılan bölge 2010 yılında yapılan değil, eski tarihte yapılan köprüden.
Fotoğraf Ağustos 2018’de Ordu’nun Ünye ilçesinde yaşanan selden sonra Anadolu Ajansı’ndan İlyas Gün tarafından çekilmiş. Devlet Su işleri’nin açıklamasına nazaran köprünün yıkılma sebebi saniyede 763 metreküplük debiye dayanamaması.
Ordu’nun Ünye ilçesinde bulunan Cevizdere isimli köprü birinci sefer 1934 yılında inşa edilmiş, 1960’lı yıllarda bakımlardan geçen köprüye 2010 yılında ekleme yapılmış. Lakin 2018 yılında yıkılan köprü sonradan eklenen değil, eskisi.
İddianın tekrar gündeme gelmesinin akabinde Ordu Belediye Lideri Mehmet Hilmi Güler sağlam kalan köprünün imalinin 2010 yılında gerçekleştiğini, yıkılan köprünün 1960 yılından kalma olduğunu söyledi.
Link
4. “Ağzında cerrahi maske taşıyan martı fotoğrafının Van’dan olduğu iddiası”
Covid-19 salgınıyla birlikte insanlığın dünya üzerinde yarattığı kirliliği simgeleyen en değerli göstergelerden biri de yerlere atılan maskeler oldu. Toplumsal medya platformu Twitter üzerinden paylaşılan bir fotoğrafta, gagasında cerrahi kollayıcı maske taşıyan bir martının suyun içinden çıktığı görülüyordu.
Ancak argüman gerçek değil. Bu fotoğraf Van’da değil, Güneydoğu Britanya’da bulunan Dover Limanı’nda çekilmiş. Fotoğraf 12 Ağustos tarihinde Reuters’ta Peter Nicholls imzasıyla yayınlandı.
Fotoğrafın Reuters’ın “Günün Fotoğrafları” kategorisinde 12 Ağustos tarihinde yayınlandığını da görüyoruz.
Açıklamasında ise Dover Limanı kıyısında bir martının gözetici cerrahi maskeyle dolaştığı yazılı.
Bu fotoğraf Britanya’da çekilmiş olsa da emsal görüntülere Türkiye’de de şahit olmak muhtemel. Geçtiğimiz aylarda İstanbul Haliç’te bir martıyı boynuna takılan cerrahi maskeden belediye grupları kurtarmıştı. Birebir maskelerin bir martının ayağına takıldığı anlar da objektiflere yansımıştı.
Link
5. “Türk vatandaşlarının aşı çalışmaları için kobay olarak kullanıldığı iddiası”
Rusya 11 Ağustos’ta Covid-19 için geliştirilen aşıyı onayladıklarını duyurunca, aşının hala bitmemiş olan III. faz deneyleriyle ilgili pek çok tez ortaya atıldı. Toplumsal medyada yaygın kimi gönderilerde, Türk vatandaşlarının III. faz denemelerinde denek olarak satıldığı da sav edildi.
Ancak argüman gerçek değil. Türkiye’de vatandaşlar Rusya’nın aşısı için “kobay” olmayacak. Aşı gönüllüler üzerinde deneniyor. Aşının gerekli testleri geçmesi durumunda III. faz ve üretim basamaklarında işbirliği yapılacak. Ayrıyeten aşı bulma sürecinde klinik deneylerinin farklı ülkelerde yapılması alışıldık ve arzulanan bir durum.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, aşı konusunda Rusya ile işbirliğinin devam ettiğini ve III. faz çalışmalarının Türkiye’de de yapılmasını konuştuklarını açıkladı.
Buna nazaran, Türkiye’de yürütülecek çalışmalara, aşının klinik öncesi çalışmaları kıymetlendirilerek başlanacak. Bakan Çin ve Almanya’nın da III. faz denemelerinin Türkiye’de yapılması için müracaat ettiğini, görüşmelerin sürdüğünü tabir etti.
Her şeyden evvel, Rusya’yla işbirliği yapacak tek ülke Türkiye değil. Sputnik V aşısının aktifliğinin kanıtlanması için global bir işbirliği gerektiği savunuluyor. Faz III denemeleri için işbirliği yapılan ülkeler ortasında Brezilya, Filipinler, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan da yer alıyor. Üretim için işbirliği düşünülen ülkeler ortasında da Türkiye, Küba, Hindistan, Güney Kore, Brezilya ve Suudi Arabistan var. Bunlar üzere 20 farklı ülkenin de işbirliği için teklifte bulunduğu belirtiliyor. Vietnam da 50 ila 150 milyon adet aşı sipariş edilmesinin planlandığını duyurdu.
Benzer halde Covid-19 aşı çalışmalarından biri olan Almanya’da BioNTech ve Pfizer’ın ortak geliştirdiği Covid-19 aşısının, III. faz insan denemelerinin bir ayağının da Türkiye’de, İstanbul Tıp Fakültesi uyumunda yürütüleceği açıklandı. Öğretim üyesi Tufan Tükek, aşı denemelerinin gönüllere her yerde tıpkı olan protokole uygun olarak yapılacağını söz etti.
Link
