İstanbul, beklenen 7,5 büyüklüğündeki bir sarsıntıya hazırlıksız yakalanırsa 48 bin bina yıkılacak ya da ağır hasar görecek. 194 bin bina orta ve üstü hasar alacak. Yolların en az yüzde 30’unun kapanması öngörülüyor. Beklenen sarsıntının gece olması halindeyse, can kaybı sayısı kıymetli ölçüde artabilir.
İzmir’de yaşanan 6,6 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde İstanbul İstatistik Ofisi, ‘İstanbul’un zelzele raporu’nu yayımladı. Raporda, İstanbul’un beklenen sarsıntıya hazırlıksız yakalanması durumunda yaşanacak senaryo gözler önüne serildi. Yapılan araştırmalara nazaran İstanbul, beklenen 7,5 büyüklüğündeki bir zelzeleye hazırlıksız yakalanırsa 48 bin bina yıkılacak ya da ağır hasar görecek. 194 bin bina orta ve üstü hasar alacak. Afet ve acil durum anında hayati ehemmiyet taşıyan, bölgeye yardımların ve arama kurtarma takımlarının ulaşımı zorlaşacak. Bu türlü bir durumda yolların en az yüzde 30’unun kapanması öngörülüyor. Ayrıyeten yaşanacak ekonomik kaybın ise, en az 120 milyar lira olacağı varsayım ediliyor. İstanbul hanelerinde anlık nüfusun gece 15 milyon, gündüz 6 milyon kişi olması nedeniyle beklenen zelzelenin gece olması halindeyse, can kaybı sayısı değerli ölçüde artabilir.
2000 yılı öncesinde yapılan binalar daha riskli
İBB’ye bağlı İstanbul İstatistik Ofisi’nde vazifeli Ekonomist ve Data Görselleştirme Uzmanı Ertuğrul Ağlar, “Bizim İstanbul’da şuan elimizde olan datalara nazaran 2000-2019 yılları ortasında tam 376 bin bina yapılmış. Lakin sorunumuz burada 2000 yılı öncesinde yapılan binalarda başlıyor. Bu binalar bizim için daha büyük risk taşıyorlar zira eskiler ve 99 sarsıntısını de yaşamış bulunmaktalar. 1980 ve 2000 yılları ortasında tam 538 bin 800 bina yapılmış İstanbul’da, bu binalar şuan hala ayaktalar. Bununla birlikte 1980 öncesinde de 255 bin binamız hala İstanbul’da mevcut bulunuyorlar. Bu yapılarımız, sarsıntı için ekstra bir risk taşımakla birlikte gelecek 7,5 büyüklüğündeki bir sarsıntıda, 48 bin binanın çok büyük hasar göreceğini yahut yıkılacağını iddia etmekteyiz. Yalnızca 48 bin binanın yıkılacağını yahut ağır hasar göreceğini değil, tıpkı vakitte 194 bin binanın da orta ve üstü derecede hasar göreceğini kestirim ediyoruz” diye konuştu.
“Yaşanacak can kayıpları büsbütün ihmal ile alakalı şeyler”
Geçmiş zelzelelerde yapılan çeşitli araştırmaları derlediklerinde ulaştıkları bilgileri paylaşan Ağlar, şunları söyledi:
“İnsanlar ekseriyetle orta ve üstü hasar alan fakat yıkılmayan binalarda hayatlarını kaybediyorlar. Can kaybımız bu şekil binalarda çok daha fazla artıyor. Bu hususta da natürel ki eğitim ve tatbikatlar bizim için ekstradan bir ehemmiyet arz ediyor. Yeniden bununla birlikte toplumsal hasar görebilirlik araştırmamızda mahalle mahalle insanlara sorulan bir soruyu öne çıkartmamız gerekiyor. Soru şu: ‘Sizce zelzelede yazgı yüzünden mi yoksa ihmal ya da tedbir alınmaması yüzünden mi hayatlarımızı kaybediyoruz?’
Aslında burada ulaştığımız sonuç bizi birazcık üzüyor. Zira İstanbulluların yüzde 42’si zelzelede yaşanacak kayıpları büsbütün yazgı olarak görüyorlar. Bizde bu çalışmayı kamuoyu yaratmak maksadıyla insanlara sunmak gereksiniminde bulunduk zira sarsıntının geleceği vakit baht olabilir lakin zelzeleden yaşanacak can kayıpları büsbütün ihmal ile alakalı şeyler.”
“Yolların en az yüzde 30’unun kapanacak”
Yaşanabilecek 7,5 büyüklüğündeki bir zelzelede, İstanbul’da yolların en az yüzde 30’unun kapanacağını öngördüklerini lisana getiren Ağlar, şöyle konuştu:
Bu bahiste tekrar 6306 sayılı bir afet ömürüz var. Bu ömürüz, sarsıntı riski yüksek bölgeleri güçlendirmek emeliyle ortaya çıkmıştı fakat natürel ki son yıllarda bunun suistimal edilmesiyle birlikte, çok değerli yerlerinin imara açılma gayesiyle kullanıldığını görüyoruz. Bununla birlikte İstanbul’un sarsıntılar konusundaki ehemmiyetini ve bu kentte ne kadar çok zelzele olduğunu ise şu formda özetleyebilirim. Son 100 yılda İstanbul etrafında 7 ve daha üzerindeki bir büyüklükte yaşanan toplamda 7 tane sarsıntımız var. Bu 7 zelzelenin hepsi İstanbul’u çok yüksek oranda etkilemiş bulunmaktalar. En sonuncusu da biliyorsunuz 99’da olmuştu. Beklenen sarsıntıda 194 bin binanın orta üstü hasar alması ve 48 bin binanın yıkılacak yahut ağır hasar alacak olması aslında bu işi burada bitirmiyor. Zira zelzele sonrasında en kıymetli şeylerden bir tanesi insanların o bölgeye ulaşabilmesi, yardım materyallerinin ve kurtarma gruplarının orada bulunabilmesi. Bu noktada da yolların yüzde 30’unun kapanacağını kestirim etmekteyiz İstanbul ve etrafında. Ki bu varsayımımızda çok daha üst bir orana ulaşabilir. Bunu da göz gerisi etmiyoruz. Yolların en az yüzde 30’unun kapanacak olması çeşitli vilayetlerden gelecek yardımların İstanbul’a ulaşamaması demek. Ve İstanbul’da yaşanacak ekstra kaos ve zelzele sırasında çöken ya da hasar alan bir binada hayatını kaybetmemesine karşın, ondan sonra yaşanacak sorunlar nedeniyle insanların hayatını kaybedebileceği manasına geliyor. Bu da bizim için bir tehlike ve bunun bir maliyeti de olacak bizlere. Biliyorsunuz ki İstanbul Türkiye’nin en büyük ve ekonomik manada en devasa kenti. Biz İstanbul ve etrafında yaşanacak bir sarsıntının, en az 120 milyar lira kayba sebep olacağını öngörüyoruz. Bu da Türkiye iktisadı için bilhassa yakın periyotta gerçekleşirse, kırılgan bir devirde gerçekleşecek bir sarsıntı için çok çok dertli sonuçlara doğuracaktır”
“Denetimler tam yapılmıyor”
Binaların yapıldığı sırada daha uygun denetlenmesi gerektiğini tabir eden İsmail Kaya, “Benim oturduğum bina nereden baksan 40 yıllık. Bence 2000’den sonra yapılan binalar da riskli zira kontroller tam yapılmıyor. Birtakım müteahhitler sağlam yapıyor olağan ki lakin kontroller sıklaşırsa, bizim için daha uygun olur.” diye konuştu.
Beylikdüzü’nde yaşayan ve yaşadığı binanın inançlı olmadığını düşündüğünü kaydeden Recep Gülgen ise, “En son İzmir depreminde 2 yıllık bina çökme derecesine geldikten sonra, bizimkilerin de risk altında olduğunu düşünüyorum. Ben Beylikdüzü’nde oturuyorum. 12 katlı. Alışılmış yüksekte oturduğumuz için düşünce. Bina inançlı mi değil mi diye test yaptırmadık, kimsenin umurunda değil açıkçası. Biz Türkler olarak başımıza gelince anlıyoruz malum” dedi.