İsrail’de yılbaşından bu yana devam etmekte olan protestolar, Başbakan Netanyahu’nun Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı vazifeden alması ile alevlendi. Halk, İsrail meclisi Knesset’in sunduğu yeni yargı ıslahatını protesto ederken İsrail’in para ünitesi şekel, dolar karşısında düşmeye devam ediyor. Pekala İsrail protestolarında neler oluyor, halk neden Başbakan Netanyahu’nun istifasını istiyor?
Kaynak; BBC ve Haymi Behar
İsrail’de Başbakan Netanyahu’nun Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı vazifeden uzaklaştırma kararının akabinde yılın başından itibaren on Escort Çanta binlerce insanın sokağa çıktığı protestolar tekrar alevlendi
Ülkenin Savunma Bakanı hükümetin ‘yargıyı elden geçirme’ planlarını durdurma davetinde bulunmuş bunun akabinde Başbakan Binyamin Netanyahu Bibi bakanı misyondan almıştı
Peki bu kararın Çanta Escort Bayan arkasında ne yatıyor İsrail’de beşerler neden protesto ediyor
Twitter’da Haymi Behar’ın bahis üzerinde hazırladığı yazı ve Birleşik Krallık medya kuruluşu BBC’nin haberlerini sizler için derledik
Öncelikle İsrail’in bağımsızlığını ilan ettiği Çanta Escort 1948 yılından bu yana bir Anayasası yok ve Anglo Sakson mirası Common Law Genel Hukuk ile yönetiliyor
90’lı yıllarda ‘Anayasal Devrim’ ismi altında kimi Temel Yasalar yapıldı lakin ülkenin bir kısmı ‘yargı aktivizminin’ yürütme ve yasamayı ‘baskıladığından’ şikayetçi
120 üyeli İsrail Parlamentosu Knesset’te iktidarı oluşturan altılı sağ dindar koalisyonu hükümet kurulur kurulmaz yargı reformu üzerinde çalışmaya başlıyor
Önerilen kanunlar Yasama Yürütme ve Yargı ortasındaki güç istikrarını yürütme ve yasama lehine değiştirmeyi hedefliyor
Yargı ıslahatını gerçekleştirmesi için Bibi kendi partisinden tanınmış bir avukat ve deneyimli bir siyasetçi olan Yariv Levin’i Başbakan yardımcısı ve Adalet Bakanı yaptı Levin edebiyat ve siyasette esaslı tanınmış bir aileden geliyor
Levin birebir vakitte bu ıslahatların ateşli savunucusu
Yargı ıslahatı Yüksek Mahkeme’nin Knesset’in geçirdiği yasalar üzerinde bir Anayasa Mahkemesi üzere inceleme yapma yetkisini sınırlamayı Yargıç Seçimi Komitesi’nin yapısını değiştirerek yargıç atamaları üzerinde hükümetin denetim sağlamasını hedefliyor
Hükümetin planları şu biçimde
-
Yargıtay’ın, maddeleri gözden geçirme yahut çıkarma yetkisi Knesset’te bir salt çoğunluğun mahkeme kararlarını geçersiz kılabilmesiyle zayıflayacak.
-
Hükümet, onları atayan komitedeki temsilini artırarak, Yüksek Mahkeme de dahil olmak üzere kimin yargıç olacağı konusunda belirleyici bir kelam sahibi olacak.
-
Bakanlardan, şu anda kanunen mecburî oldukları, başsavcı tarafından yönlendirilen hukuk danışmanlarının tavsiyelerine uymaları istenmeyecek.
Bu ıslahatlarla birlikte hükümet bir taraftan ülkedeki din ve devlet işlerini ayıran statükoyu bozacak kimi kanunları da geçirmeye girişiyor Örneğin hastanelere Hamursuz Bayramı boyunca ekmek girişini yasaklama kanunu geçen hafta meclis oylamasına geliyor
Yahudi bayramı olan Hamursuz Bayramı Nisan ayının 14 günü meskende arta kalan tüm mayalı yiyeceklerin yakılması ile başlıyor
Kanunlardan bir oburu koalisyonun kıymetli üyelerinden Orta Doğu kökenli dindarların partisi ŞAS’ın Tevrat Muhafızları tanınan önderi Arie Deri’nin karar giydiği yolsuzluk kabahatleri nedeniyle Yüksek Mahkeme’nin koyduğu bakan olamaz pürüzünün kaldırılmasını hedefliyor
Halkın değerli bir kısmının demokrasiyi zayıflatacağını ve seçimli bir diktatörlük rejimine yol açacağını düşündüğü bu ıslahatlar Ocak ayından beri sistemli olarak protesto ediliyor
9 buçuk milyon nüfuslu ülkede her hafta on binlerce kişi meydanları doldurdu
Kendisi de farklı yolsuzluk kabahatlerinden yargılanan ve mahkum olması halinde siyaset yasağı alma riski ile karşı karşıya olan Netanyahu Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un arabuluculuk tekliflerini reddederek göstericileri anarşist devlet düşmanı ve elitist olmakla suçladı
Hükümet Bibi’nin mahkeme kararıyla misyondan alınmasını önlemek için 24 Mart’ta başbakanın sadece kabinenin 2 3 çoğunluğuyla misyondan alınabileceğine dair bir yasa geçirdi
Eski Başbakan ve Ana Muhalefet Başkanı Yair Lapid bu kararı ‘yozlaşmış şahsileştirilmiş utanç yasası’ olarak nitelendirdi
Bibi göstericilere kulak vermeyince protestoların dozu arttı Geçtiğimiz hafta kendisini Roma’ya uçuracak pilot bulmakta zorlandı Ülkenin yükünü sırtında taşıyan eğitimli seküler halk kümeler halinde greve gitmeye başladı
İsrail Şekeli yılbaşından bu yana dolar karşısında son dört yılın en düşük düzeylerini gördü
Önemli olan bir başka husus ise ordu Ülkenin omurgası olarak tanımlanan ordu için 18 yaşına giren her bayan ve erkek 2 3 yıl askerlik yapar Araplar ve Haridiler hariç ve burada önemli sorumluluklar alarak meslek sahibi olurlar
Son yıllarda Arap ve Haridiler de istekli olarak askerliğe katılmaya başlamasıyla Müslüman ve dindar yahudi askerlerin oranı katlanarak arttı Askerlik misyonunu tamamlayan bireyler kazandıkları prestij ve eğitimle toplum ve iş hayatında daha süratli yükselme fırsatını yakalıyor
Ordunun en seçkin birliklerinin başında pilotlar geliyor Askeri pilotlar 6 yıl hizmetten sonra 55 yaşına kadar yılda en az bir ay eğitim almaya devam ederler
Yüzlerce askeri pilot ise ıslahatlar uygulamaya geçerse emekli olacaklarını duyurdular İran’nın nükleer tehditi altında yaşayan İsrail için bu alınamayacak kadar büyük bir risk
Kamu kuruşları ve emekçi sendikalarının yanında ordudaki çeşitli hizmet kümelerinin greve gitmesi ülke açısından önemli bir güvenlik tehtidi oluşturdu Ülkenin en kıymetli üç güvenlik kurumunun liderleri Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı acil müdaheleye çağırdılar
Savunma Bakanı Yoav Gallant askeri mesleğine komando olarak başlamış ve general olarak tamamlamış merkez sağ Likud partisinden bir siyasetçi
Gallant yargı ıslahatlarına karşı olmadığını söylese de şovların güvenlik tehlikesi yarattığı için acil kabine toplantısı talebinde bulundu
Bu talep Bibi tarafından red edilince 25 Mart akşamı canlı yayında dramatik bir konuşma yaparak Yargı Islahatının bir ay boyunca müzakerelere fırsat tanımak için askıya alınmasını talep etti Lakin taleplerin akabinde Netanyahu Gallant’ın resmi olarak vazifesinden alınması için harekete geçti
Geçtiğimiz Pazar günü Gallant’ın vazifesinden alınması katılaşınca protestolar alevlendi
Protestoculara meydan okunan haftaların akabinde geçtiğimiz Pazartesi günü Netanyahu yargı ıslahatını kapsamlı bir muahedeye varılması için vakit vermek emeliyle bir ay erteleneceği kararını açıkladı
Kararın akabinde potansiyel gören muhalefet de açıklamayı temkinli bir biçimde karşıladı
Başbakan Netanyahu her ne kadar protestocular ve muhalefetin reaksiyonuyla karşılaşsa da kendi kabinesindeki çok sağcı bakanların takviyesine bağlı Bakanlar ıslahatın değiştirilmesi değil bir an evvel uygulamaya geçirilmesi konusunda ısrarcı
İleride yaşanan gelişmeleri sizlere aktarmaya devam edeceğiz
