Herkesin bilmesi gereken ayrıntılar.
Şizofreni nasıl bir hastalıktır?
Şizofrenik bozukluklar ekseriyetle erken yaşta başlayan, kişinin fonksiyonlarını yerine getirmesini engelleyen, gerçeklerle uyuşmayan duygulanım-algılama-düşünce-davranış alanlarında bozukluklar gösteren, bireyler ortası alakaları bozan bir belirtiler kümesi olarak tanımlanabilir.
Farklı iki kişi olarak mı algılıyorlar hayatı yani?
Halk ortasında ekseriyetle kişilik bölünmesi ya da çift kişilikli olma durumu olarak bilinse de şizofreni tam manasıyla ‘bölünmüş-akıl’ manasına gelir ve bir beyin hastalığıdır. Şizofreni ayrıyeten psikotik bozuklukların başlıcasıdır.
Nedir ki bu psikoz?
Psikoz şahısta gerçeği kıymetlendirme yetisinin makul bir mühlet bozulduğu durumların genel ismidir. Öteki bir deyişle gerçekle ilişki kuramama hali. Bir öteki deyişle rahatsızlığının farkında olmama durumudur.
Ben çok dertli bir beşerim, bilmem gereken bir şey var mı bu mevzuda?
Hepimiz bir nebze de olsa bir şeylere takıntılıyızdır, doğal bu. İşte bunun tıptaki ismi Obsesyon. Her şeyi sorun edenler, başa taktı mı takanlar.. Obsesyon, karar verme sisteminin bir halde bozulmasından kaynaklı olarak ortaya çıkıyor.
Tamam, işte ben obsesifim. Var mı diğer bir şey?
Aslında var. Obsesif iseniz şayet, büyük ihtimalle gece uyumakta zahmet çekiyor ve yaratıcı olmanıza karşın odaklanma sorunu yaşadığınız için üretkenliğiniz düşüyor.
Nasıl bu kadar takıntılı olduk pekala?
Genetik faktörlerin tesiri yadsınamaz olsa da çevresel faktörlerin de tesirli olduğu yadsınamaz bir gerçek. Çevresel faktörleri az çok iddia edebilirsiniz: Cinsel travma ve taciz, öfke, utanç, suçluluk, düşük öz-değer ile ilgili anılar; öbür insanlardan, gelecekten, başarısızlıktan korkma üzere.. Bu sebepler de vakitle insanın gerçeklikle olan bağını neredeyse koparma kademesine getiriyor. Niyetlerdeki dünya, gerçek dünyanın yerini alıyor.
Peki, bu gerçeklikten uzaklaşma durumu bilimsel olarak nasıl açıklanıyor?
‘Motivasyon sağlayıcı, iletim hormonu’ da diyebileceğimiz dopamin hormonunun artması, insanın gerçekle olan ilgisini minimuma çeker, zamanlama sorunu doğurur ve sanrı nöbetleri, öbür deyişle halüsinasyonlar görmesine neden olur.
Bir sonraki adım ne pekala, şizofreni mi?
Bir süre sonra da asıl gerçeklik, halüsine edilmiş bir boşluğa bırakır kendisini. Bir sonraki gerçeklik ise, gerçeklikten tam manasıyla kopma durumu, şizofreni.
Yanılsamalar ve halüsinasyonlar bu hastalığın en bariz işaretleridir. Yanılsamalar, sabit, yanlış ve kanıtlanamayan inançlar; halüsinasyonlar ise kusurlu duyusal tecrübeler..
Her şey tamam da, şizofreni hastaları gerçekliği nasıl oluyor da göremiyorlar?
Şizofreni hastaları asla şizofreni olduklarını kabullenmezler, bilakis öbür insanlardan daha üstün olduklarına, gördükleri şeylerin somut olarak var olduklarına inanırlar. Mecnunluk ve dahilik, yanılsama ve gerçeklik iç içe geçmiştir onun dünyasında. Yıllar uzunluğu gerçekle olan kontağı yoktur ve bu durumu kabullenmenin zorluğundan yakınır.
Kötü bir hastalıkmış ancak tedavisi var, değil mi?
Aslında hem var hem de yok. Hastalıkta alevlenme periyodunda teşhis, yani erken teşhis tedavi için hayati derecede değerlidir. %85 oranla insanın tüm hayatında görülen bu rahatsızlık, erken teşhis koyulması ve ilaçların nizamlı olarak kullanılması durumunda büsbütün yok edilebilir. Rahatsızlığının farkında olmama veya kabullenmeme üzere durumlardan ötürü tedavi edilmekte geç kalınırsa şayet, şizofreni daha da şiddetleniyor ve kurtulma talihi neredeyse yok oluyor.
Takıntılı bir insan olduğumdan, kıllandım anlattıklarından. Çabucak artık yapacağım bir test var mı?
Aslında var, evet. Kendi kendinizi gıdıklamayı denediniz mi hiç? Haydi bir deneyin bakalım, ne olacak.. Denediniz mi? Şayet kendi kendinizi gıdıklayabildiyseniz, mutlaka şizofreni hastasısınız diyemem lakin bir doktora görünseniz kötü olmaz. Neden mi? Zira olağan beşerler kendilerini gıdıklayamazken, şizofreni hastaları kendi kendilerini gıdıklayabilirler.
Tamam, ancak neden?
Nedeni ise kolay, öngörülebilirlik. Kendi kendinizi gıdıklayamazsınız zira gıdıklamak için harekete geçtiğiniz anda beyniniz bu duruma nazaran kendisini hazırlar, anında iletim olur ve kendi yapacağınız şeyi evvelce bildiğiniz için de gıdıklanmazsınız. Ama şizofreni hastalarının harekete geçtikleri an ile bu duruma reaksiyon vermeleri ortasında bir iletim ya da zamanlama sorunu görülür (dopamin hormonu) ve bundan ötürü da kendi kendilerini gıdıklayalabilirler.
Yani ziyanları kendilerine diyebiliriz?
Evet, motamot o denli. Zira, içinde bulundukları telaş ve tedirginlik durumları, bu hastaların etraflarından çekinmelerine neden olur. Kısaca, kendi dertlerindedirler diyebiliriz. Bilhassa paranoyak şizofreni denilen hastalar çoklukla toplum içerisinde sorun yaşamazlar. Bu hastaların ziyanları ekseriyetle etraflarına değil, kendilerinedir…
Tedavi sürecinde nasıl davranmalıyız?
Şizofreni tedavisi uzun periyodik ve fedakârlık gerektiren bir süreçtir. Hastanın ve ailesinin umudu canlı tutulmalı, hastanın dünyasını anlamak için uğraş gösterilmelidir. Her şeyden evvel vermemiz gereken en kıymetli şey: Sevgi. Bir insanın düzgünleşme sürecini kolaylaştırmak için birine elini uzatmaktan, ona tanıklık etmekten, acısının yükünü paylaşmaktan ve güzelleşeceği umudunu korumaktan, buna inanmaktan ve bu inancını ona hissettirmekten daha büyük bir onur ve ayrıcalık yoktur.
