Doları Nasıl Etkileyecek? Adaylar Türkiye Hakkında Ne düşünüyor: 10 Soruda ABD Başkanlık Seçimi

ABD de başkanlık seçimlerinde iki büyük parti belirleyici oluyor Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti Demokrat Parti içerisinde sol popülizmden toplumsal demokrasiye muhafazakarlıktan merkezciliğe Gürpınar Escort kadar geniş yelpazede ideolojik kanat olsa da parti çoğunlukla çağdaş liberalizmi yahut toplumsal liberalizmi temsil ediyor

Cumhuriyetçi Parti nin ideolojisi ise daha çok sağ merkez sağ yahut muhafazakarlık olarak tanım ediliyor Bilhassa dindar Protestan kümelerin dayanağına sahip olduğu bilinen partide kürtajın yasaklanması özgür silah kullanımı devletin iktisada müdahalesini asgariye indirme üzere siyasetler öne çıkıyor

Demokrat Parti nin adayı daha evvel Barack Obama periyodunda lider yardımcılığı da yapmış olan Joe Biden Cumhuriyetçi Parti nin adayı ise hala ABD Lideri sıfatını taşıyan Donald Trump

ABD de oy kullanma yolları eyaletten eyalete farklılık gösteriyor Belirlenen seçim merkezlerinde oy kullanma seçeneği her eyalette varken posta yolu ile oy kullanmak da mümkün Birtakım eyaletlerde seçmene direkt oy pusulaları gönderilirken birtakım eyaletler seçmenin posta yoluyla oy kullanmak için müracaatta bulunması üzere ek kurallar koşuyor Bu yıl Kovid 19 pandemisi sebebiyle seçmenin geçmiş yıllara nazaran daha yüksek bir oranda posta oyu kullanacağı kestirim ediliyor

3 Kasım’da aslında posta yoluyla oy pusulası göndermeyen seçmenler sandık başına gidecek Tekrar sandıkların açılma ve kapanma saatleri de eyaletten eyalete değişiklik gösteriyor Lakin tüm eyaletlerde oy verme süreci 4 Kasım 2020 günü Türkiye saati ile 05 00 da sona erecek

ABD de halk oylamasında en yüksek oyu alan aday direkt lider sıfatını alamıyor Liderin belirlenmesi dolaylı bir yoldan Seçici Şura aracılığıyla yapılıyor

Seçmen kayıtlı olduğu eyalette Seçici Kurul da yer alacak delegeleri seçiyor Bu delegeler daha evvel parti kurultaylarında belirlenmiş olan delegeler Eyalette en çok oyu alan parti o eyalet ismine Seçici Kurul’a delegelerini gönderme hakkını da kazanmış oluyor

Seçici Kurul da toplam 538 delege yer alıyor Lider seçilmek için 270 delegeyi toplamak gerek Halk oylamasında oransal olarak en yüksek oyu alan aday her vakit seçimin kazananı olmayabiliyor

Örneğin evvelki seçimlerde Demokratların adayı olan Hillary Clinton toplamda rakibi Trump’dan ülke genelinde daha fazla oy almasına rağmen delegelerin dağılımı farklı bir tablo oluşturduğu için Seçici Kurul’da çoğunluğu sağlayamadı ve lider seçilemedi

Bu sebeple delege sayısı yüksek olan eyaletlerde seçimi kazanmak çok daha değerli olarak görülüyor Eyaletlerin delege sayısı nüfusa nazaran bir oranla belirleniyor En çok delegeye sahip eyaletler sırasıyla Kaliforniya 55 Teksas 38 New York 29 Florida 29 Illinois 20 ve Pennsylvania 20

Bunun yanında bir de Salıncak Eyalet SwingState olarak bilinen eyaletler var Klasik olarak Demokrat yahut Cumhuriyetçilere oy verme eğiliminde olan eyaletlerin dışında iki parti ortasında oy geçişkenliğinin nispeten daha yüksek olduğu bu eyaletlerdeki sonuçlar seçim sonucunu belirlemede kritik değere sahip

Oyları sayma misyonu 3 Kasım dan itibaren resmi olarak başlayacak Şayet tekrar sayım üzere bir durum kelam konusu olmazsa eyaletler kasım ayı içerisinde oylarının sayımını tamamlamış olacak Tüm seçmen oylarının Washington a gönderilmesi için verilen tarih ise 16 Aralık

Oy sayım süreçleri haftaları bulabilse de seçimin akabinde yapılan sandık çıkış anketleri büyük oranda ABD nin bir sonraki lideri hakkında resmi olmayan sonucu gösteriyor Yani seçim akşamından sonra ABD nin bir sonraki liderinin aşikâr olması bekleniyor

Ancak seçimlerin sonucunda ABD Lideri olarak seçilen kişi çabucak vazifeye gelemeyecek

Anayasa’ya nazaran seçilen liderin devri 20 Ocak ta yapılacak yemin merasimiyle resmen başlıyor Seçimi kazanan aday 20 Ocak 2021’den 20 Ocak 2025’e kadar ülkeyi yönetecek

Birçok ülkeden farklı olarak ABD’de adaylar istedikleri mühlet boyunca seçim kampanyası yürütebiliyorlar Genelde seçim kampanyaları 18 ayı bulabiliyor

Başkanlığa aday olan bireyler kampanyaları müddetince milyonlarca dolar para harcıyor Gerçekten lider adaylarının destekçilerinden bağış toplaması seçim kampanyası içinde bedellendiriliyor OpenSecrets org isimli müşahede kuruluşu Hillary Clinton ve Donald Trump’ın yarıştığı 2016 seçiminin 2 4 milyar dolara mal olduğunu belirtiyor

Amerikan seçim kampanyalarının finansmanı 4 ana yol ile sağlanıyor

• Küçük kişisel bağışçılar (200 usd’den az bağış yapanlar)

• Büyük ferdi bağışçılar ( 200 usd’den çok bağış yapanlar)

• Politik Hareket Komiteleri (Political Action Committee): Bir adayın seçim kazanması için oluşturulmuş özel aksiyon kümeleri. ABD Yüksek Mahkemesi’nin 2010 yılında şirketleri de “kişi” sayarak siyasete istedikleri katkı ve tesir yapmalarını “kişisel tabir hürriyetinin bir yansıması” kabul etmesiyle “SuperPAC” denen yeni bir aksiyon komitesi oluştu. Federal Temyiz Mahkemesi’nin SuperPAC’lere sınırsız harcama yapma yetkisi vermesi ile şirketler istedikleri adaya büyük ölçülerde para verme imkanına kavuştu.

• Kişisel finansman.

2016’daki seçimlerde Lider Donald Trump Demokrat Partili rakibi Hillary Clinton’dan ülke genelinde yaklaşık 3 milyon daha az oy almasına rağmen kâfi delege sayısına sahip eyaletlerde seçimi kazanarak lider seçilmişti Pekala 2020 seçimlerinde kritik rol oynayan eyaletler hangileri Buralarda son durum ne

Wisconsin

Trump 2016’da büyük bir sürprize imza atarak ufak bir farkla da olsa bu eyaleti kazandı Trump’ın kazanmasında eyaletin kırsal alanlarından ve emekçi sınıfından beyaz bayanların takviyesi kıymetli rol oynadı

Arizona

2016’da Trump’ın kazandığı eyaletler ortasında yer alıyor Ekseriyetle Cumhuriyetçi Parti adaylarının kazandığı bu eyaleti Trump lakin yüzde 4 oy farkla alabilmişti Bu yıl için yapılan kamuoyu yoklamaları ise ibrenin Biden’ı işaret ettiğini gösteriyor

Kuzey Carolina

2008 yılında Barack Obama’nın zaferine kadar ülkenin en koyu Cumhuriyetçi eyaletlerinden birisiydi Bu sonuçlar 15 delege gönderen eyaletin artık Cumhuriyetçi Parti’nin kalesi olmadığını da ortaya koydu

Michigan

2016’da Trump 16 delegesi olan bu eyaleti yalnızca yüzde 0 3 farkla kazandı Klasik olarak Demokrat Parti’ye oy veren personel sınıfının güçlü olduğu bir eyalet imalat bölümünü canlandıracak ticaret siyasetleri uygulama kelamı veren Trump’ı seçerek 28 yıllık bir geleneği de bozmuş oldu

Pennsylvania

20 delegesi bulunan Pennsylvania klâsik olarak Demokrat adaya oy veren bir eyalet Lakin dört yıl evvel bilhassa eyaletin batısında yaşayanların oylarıyla burada Trump kazandı

Florida

Florida seçim yarışının daima çok başa baş geçtiği bir eyalet Burası her ne kadar Donald Trump’ın sık sık ziyaret edip kaldığı bir yer olsa da Trump 2016’da burayı lakin kıl hissesi kazanabildi

Georgia

Georgia 1960 yılından bu yana iki seçim dışında yapılan tüm seçimlerde Cumhuriyetçi Parti’nin lider adayını destekledi Yeniden de Biden bu yıl 16 delegeye sahip bu eyaleti kazanma konusunda umutlu

ABD’de bir müddettir gündemde olan hususlardan birisi de bu

Başkan Trump’ın kendisiyle yapılan kimi mülakatlarda kaybetmesi halinde seçim sonuçlarını kabul edeceğini net bir lisanla söylememesi bu mevzudaki tartışmaların şiddetlenmesine yol açtı Kazananın netleşmesinin uzamasının ABD’yi bir anayasal krize sürüklemesinden ve sokak çatışmalarına kadar gidebilecek tansiyonların yaşanmasından telaş ediliyor

ABD Anayasası’na nazaran lider seçimlerinde sorun yaşanması halinde Yüksek Mahkeme ve Kongre’nin devreye girmesi öngörülüyor Daha evvel 2000 yılındaki seçimler Yüksek Mahkeme’ye taşınmıştı Mahkeme Florida eyaletindeki oy sayımıyla ilgili Cumhuriyetçi Parti adayı George W Bush lehine karar vermiş ve Demokrat Parti adayı Al Nazaran da mevzuyu Kongre’ye taşımayarak yenilgiyi kabul etmişti

Kongre’nin anayasal sorumlulukları ortasında ise Seçici Konsey oylarının sayılması da var Kongre’de olağan koşullar altında sembolik ilerleyen bu süreç üç evrede gerçekleşiyor Bu yıl itirazların sürmesi halinde bu sürecin de dertli geçmesinden tasa ediliyor

İlk etapta eyaletlerin yapılacak itirazları karara bağlaması için 8 Aralık’a kadar vakti olacak Eyaletlerin bu itirazları çözdükten sonra Seçici Kurul’a göndereceği delegelerin oy kullanma tarihi ise 14 Aralık

İkinci etapta yeni seçilen Kongre’nin her iki kanadı da Seçici Konsey oylarını saymak üzere 6 Ocak’ta Senato’nun da lideri olan Lider Yardımcısı Mike Pence başkanlığında ortak bir oturum düzenleyecek

Adaylar ortasındaki çekişme ve itirazlar bu noktaya kadar da çözülmemiş olursa üçüncü etapta krizin büyümesinden kaygı ediliyor Misal bir durum 1876 seçimlerinde de yaşanmış ve birtakım eyaletlerden Kongre’ye iki farklı adayı destekleyen delege oyları gönderilmişti

O devirde bu kriz 20 Ocak’taki yemin merasiminden sırf iki gün evvel çözülebilmişti Başkan’ın yemin merasimine kadar belirli olmaması halinde süreksiz müddetliğine vekaleten bir liderin Beyaz Saray’a geçmesi öngörülüyor

Diğer bir sorun da Trump posta yoluyla gelen oyları beklemeden başkanlığını ilan edebilir mi Ederse ne olur

Etmesinin önünde bir mani yok Üstelik bu son devirde ABD basınında sıkça gündeme getirilen senaryolardan birisi

Bu senaryoya kırmızı serap ismi veriliyor

Yapılan kamuoyu yoklamaları Trump’a dayanak veren seçmenlerin erken oy kullanmak yerine seçim günü şahsen giderek oy kullanma eğiliminde olduğuna işaret ediyor Bu da sayımda seçim günü kullanılan oylara öncelik veren kimi kritik eyaletlerden gelen birinci sonuçların Trump lehine olabileceği manasına geliyor Yine yapılan araştırmalar postayla ya da şahsen erken oy kullanmayı tercih eden seçmenlerin yüklü olarak Biden destekçileri olduğunu gösteriyor

Bu nedenle uzmanlar açıklanan birinci sonuçların aldatıcı olabileceği ve birtakım eyaletlerde durumun netleşmesinin vakit alabileceği uyarısı yapıyor Gelen birinci sonuçlara nazaran Trump’ın zaferini ilan etmesi ve sonuçların değişmesi halinde yenilgiyi kabul etmemesinin ABD’de önemli bir anayasal kriz tetiklemesinden kaygı ediliyor

Reuters haber ajansı Joe Biden’ın ABD Lideri seçilmesi halinde Türkiye’nin en büyük kayba uğrayacak ülke üzere göründüğü yorumunda bulundu

Ajans yorumuna münasebet olarak Demokrat Parti’nin lider adayı olan eski ABD Lider Yardımcısı Biden’ın başkanlık seçimlerini kazanması halinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dış müdahaleleri ve Rusya ile yakınlaşmasına karşı daha sert bir çizgi izlemesinin beklenmesini yazdı

Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Kısmı Başkanı Prof Dr Osman Altuğ da ABD de seçimlerin paranın pahasını belirlemediğini belirtiyor

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası eski Başkanı Durmuş Yılmaz ABD de Demokrat Parti adayı Joe Biden ın lider seçilmesi durumunda döviz kurunun Türk Lirası üzerinde olumsuz baskı yaratabileceğini söylüyor

Seçim sonrası iki ülke münasebetlerinde öne çıkması beklenen hususlar S 400 Suriye Doğu Akdeniz Halkbank FETÖ YPG Türkiye’de insan hakları ile demokrasinin durumu olarak sıralanıyor Bu bahiste Trump ve Biden ın yaklaşım farklılığı öne çıkıyor

Kamuoyuna konuşan yabancı uzmanların ortak görüşü Trump’ın tekrar seçilmesinin Türkiye ile bağlar açısından daha olumlu olacağı istikametinde Trump’ın başkanlığının Türkiye ile bağlantılar konusunda ön plana çıkan bir başka öge da Erdoğan ile sahip olduğu yakın ilişkiler

Trump canım arkadaşım kelamlarıyla hitap ettiği Erdoğan ile bağlantılarından bulduğu her fırsatta siyatişle bahsetti Trump’ın bu yaklaşımı vakit zaman liberal kanadın ve Demokrat Parti’nin tenkitlerine yol açtı

Özellikle Halkbank ile Gülen’in iadesi üzere mevzularda Trump’ın başkanlık yetkisini aşan kelamlar vermiş olabileceği tezleri ortaya atılırken vazifeden azil soruşturmasına Türkiye ile münasebetlerinin de eklemlenmesi gerektiğini savunanlar da oldu

Suriye’den asker çekme ve Rahip Brunson olayı dışında genel olarak Türkiye ve bilhassa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile uygun alakaları olduğunu vurgulayan Trump S 400 ve YPG PKK meselelerini çözmede diyaloğu kesmedi lakin Türkiye nin beklentilerini de karşılamadı

Seçim vaatlerinden biri IŞİD i kısa müddette bitirmek olan Trump Pentagon ve ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığının CENTCOM Suriye’de YPG ile kurmuş olduğu yakın iş birliğini sürdürme kararı aldı 2017 yılının mayıs ayında Pentagon’a YPG’ye direkt silah yardımı yapılması konusunda resmen müsaade veren Trump ın bu yaklaşımı ve yapmış olduğu tırlar dolusu silah yardımı ikili bağlardaki en büyük krizlerden biri oldu

ABD Kongresi 2 Ağustos 2017’de Trump’ın imzasıyla yürürlüğe giren CAATSA’nın Amerika nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası Türkiye’ye karşı uygulanmasını talep etti Ancak hem CAATSA Maddesi’nin uygulanmasını hem de Türkiye’ye karşı ayrıyeten yaptırımlar getirilmesini isteyen ve buna yönelik çok sayıda tasarıyı kabul eden Kongre’nin adımlarına Trump dayanak vermedi

Rakibi Biden’ın dünya başkanlarıyla baş edemeyecek bir isim olduğunu savunan Trump en çok Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin Çin Devlet Lideri ŞiCinping ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı örnek gösterdi Trump ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kurmuş olduğu diyaloğun ikili bağlantılardaki kriz anlarında tahlilin anahtarı olmaya devam edeceği değerlendiriliyor

ABD Lideri Donald Trump’ın misyona geldiği 2017’den bu yana Türk Amerikan ticari ilgileri inişli çıkışlı bir seyir izlerken toplam ticaret hacminin de dalgalı bir seyir izlediği görüldü

ABD Lideri Donald Trump’ın 4 yıllık vazife periyodunda Türkiye ile ABD ortasındaki ticari alakalar yaptırım tehditleri ve tarifeler kadar 100 milyar dolarlık ticaret amacı üzere olumlu aksiyonlara da sahne oldu İki ülke ortasında yaşananlar ticaret hacminin de dalgalanmasına yol açtı

Türkiye İstatistik Kurumu’nun datalarına nazaran Trump’ın vazifeye geldiği 2017’de Türkiye ile ABD ortasındaki ticaret hacmi 21 6 milyar dolar olurken 2018 yılında bu sayı 22 milyar doları aştı Ama 2019 yılının tamamında bu sefer iki ülke ortasındaki ticaret 20 8 milyar dolara geriledi

Biden’ın seçimi kazanmasının ise bağları daha olumsuz etkilemesi bekleniyor Biden’ın hem Kongre ve dış siyaset kurumlarından gelen davetlere uyma hem de ABD siyasi etraflarında otoriterleştiği düşünülen Türkiye ve Erdoğan ile ortasına aralık koymak isteme mümkünlüğü daha yüksek görülüyor

Biden’ın Türkiye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan konusundaki tavrıyla ilgili olarak dikkat çekilen olaylardan birisi de New York Times gazetesine aralık ayında verdiği mülakat oldu

Biden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı otokrat olarak tanımladığı söyleşide Türkiye’deki durumdan büyük telaş duyduğunu aktardı

Biden senatörlüğü devrinde uzun yıllar Türkiye’nin Kıbrıs siyasetini sert lisanla eleştirirken 1915 olaylarının ABD tarafından Ermeni soykırımı olarak tanınması için de aktif olarak çalışmalar yürüttü

Türkiye’nin 1974’te Kıbrıs askeri müdahalesinden bir yıl evvel senatör seçilen Biden uzun yıllar boyunca Türkiye’ye Kıbrıs’tan çekilme daveti yaptı

1987 yılında da Birleşmiş Milletler’in BM bu doğrultuda aldığı karara uymadığı için Türkiye’ye yine ambargo uygulanmasını öngören kanun taslağını hazırlayan ve Kongre’ye sunan isimlerden biri oldu

Joe Biden’ın lider yardımcılığı devrinde Türkiye ve Erdoğan hakkında yaptığı kimi açıklamalar büyük tartışma yarattı

Biden Türkiye’den iki kere özür dilemek zorunda kaldı

Bu olaylardan birincisinde Türkiye’ye yaptığı ikinci ziyaretten birkaç ay sonra Ekim 2014’te Harvard Kennedy School’da yaptığı bir konuşma yapan Biden Orta Doğu’daki en büyük sıkıntılarını müttefikleri olarak tanımladı

Biden Türkiye ve Suudi Arabistan üzere ülkelerin Suriye Devlet Bakanı Beşar Esad’ı devirmek ismine çok önemli paralar ve silahlar aktardığını söyledi

Biden Bu ülkeler Esad’la savaşan herkese yüzlerce milyon dolar para ve onlarca binlerce ton silah verdi Bu siyasetler El Düstur ilişkili kümelerin ve en sonunda da IŞİD’in işine geldi dedi

Biden ayrıyeten Türkiye’nin Suriye’ye giden çok sayıda yabancı savaşçının sonu geçmesine müsaade verdiğini kabul ettiğini de söyledi

Bu kelamlar Türkiye’nin yansısını çekti

Erdoğan Bakın bu mevzuda şayet Biden bu çeşit tabirler kullandıysa benim için tarih olur Sayın Biden şayet Harvard’da bu türlü bir şey söylediyse bizden özür dilemesi lazım O denli ufak tefek etrafından dolaşarak yapılacak açıklamalar bizim kabulümüz değildir dedi

Biden da daha sonra Erdoğan’ı arayarak kelamlarından ötürü özür diledi

Biden’ın ikinci özrü de 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde geldi

Darbe teşebbüsünden bir ay sonra Türkiye’ye yaptığı ziyarette Biden Amerikan halkı sizin yanınızda Obama Erdoğan’ı arayan birinci insanlardan biri oldu Lakin tekrar de özür dilemek istiyorum Keşke daha erken buraya gelebilseydim Lakin Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan halkınıza büyük hayranlık duyuyoruz ve bu zorluklara göğüs germe biçiminize hayranlık duyuyoruz demişti

Siyasi analistlere nazaran Biden’ın dış siyasetteki en değerli önceliklerinden birinin başta NATO olmak üzere ABD’nin milletlerarası taahhütlerine bağlılığını yine vurgulamak olacağı düşünülüyor Lakin analistlere nazaran Biden transatlantik ittifakı onarmak için de Türkiye’ye gereksinim duyacak en azından Türkiye ile işbirliği yolu arayacak