Son yıllarda artan enflasyonla yükselen maaş artırım oranları hayat kalitesini artırmaya yetmiyor. Maaş artırımlarının çabucak akabinde gelen fiyat yükselişleriyle ortadaki fark kapanıyor. Bilhassa minimum fiyata gelen artırımların seçim süreçleriyle yüksek olması, beyaz yakanın daha süratli bir ivmeyle erimesine neden oldu.
Son iki yılda tekrar hayatımıza giren “ara zamlar” ve EYT düzenlemesi maaş skalalarında istikrarları değiştirdi.
Belli bir tarihten evvel çalışma hayatına giren, bilhassa de erken yaşta iş hayatına giren mavi yakalı bölümü daha çok kapsayan EYT, şirketler için kimi kriterleri değiştirdi.
Kamunun dahil olduğu minimum fiyat artırımlarının yüksek olması ve özel bölümde baz alınmasıyla, başka maaşlara yapılan orta artırımlar, mavi yaka-beyaz yaka maaş farkını kapamaya başladı.
İnsan kaynakları platformu Yenibiriş’ten Uğur Karaboğa, çalışanlar ve şirketlerin ortasında maaşların büyük uyumsuzluk oluşturduğunu belirtti.
Karaboğa, bilhassa son bir yılda personel ve (özel sektör) memur ya da ofis çalışanı maaş farkının ‘giderek daraldığını hatta birtakım yerlerde de bilakis döndüğünü’ söyledi.
Ekonomim’de Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, Yenibiriş yöneticisi Uğur Karaboğa, seçim sürecinin değiştirdiği dengelerden biri olarak, EYT’nin patronu mevcut istihdamını muhafazaya iterek, çalışanların kıdemlerinin ödenip şirkette çalışmaya devam ettiklerinin görüldüğünü belirtti.
EYT’de mavi yakalıların ruhsal bir avantajı olduğunu belirten Karaboğa, Anadolu’da iş yoğunluğunun mavi yakadan oluştuğunu ve eleman bulma kasvetiyle mevcut olan tecrübeli iş gücünün pahasını artırdığını belirtti.
Mavi yakalıların sanılanın bilakis, ‘artık’ taban fiyatlı kesim olmadığını, bir kule vinç operatörünün maaş beklentisinin 40-45 bin TL olduğunu da vurguladı.
İstihdamda en büyük açığın inşaat, turizm ve yazılım olduğu belirtilirken, bilhassa yurt dışında projeleri ağır olan Türk müteahhitlerinin iş gücünü yüklü Türkiye’den götürmesiyle maaşları değiştiği görülüyor.
Turizmde de Mısır, BAE, Katar üzere ülkelere yönetici ve eleman ihraç etmemiz sebebiyle istihdam açığını fiyatlarla doldurduğumuz görülüyor.
Son 1 yılda mavi yaka yani emekçi kesim maaşları popülist siyasetler ve öteki düzenlemeler eşliğinde yaklaşık yüzde 90 oranında artarken, plaza çalışanı, özel dal beyaz yakalısı ya da memurlar maaş artışları ise yüzde 50 düzeyinde kaldı.
Hangi kesim ne kadar artırım aldı?
Karaboğa, bir müddet sonra eğitimli kesim olan beyaz yakanın başkaldıracağını öngörürken, maaş farklarının kapanmasının uyumsuzluk sıkıntıları oluşturacağını belirtti.
Karaboğa’nın paylaştığı maaş artış dataları şöyle:
Üretim kesiminde ocak ayında yüzde 52, temmuzda da yüzde 33 oranında maaş artırımı varsayım edilirken,
Finans bölümünde yılbaşında yüzde 38, temmuz ayında yüzde 20-35 oranında maaş artırımları görülüyor.
Gıda bölümünde ocakta ortalama yüzde 52, temmuzda ortalama yüzde 32 oranında maaşlara artırım yapıldığı görülüyor.
Teknolojide artırımlar coştu.
Teknoloji ve yazılımda ocak ayında ortalama maaş artırımları yüzde 44 hatta yüzde 60-70 bandına ulaştı. Mart-nisanda artırım yapan dalda yüzde 35 düzeylerinde iyileştirmeler görüldü. Temmuz ayında yapılan minimum fiyat artırımıyla yüzde 35 konuşuldu.
Yetmedi: Yazılım kesiminde gereksinimin yüksek, sirkülasyonun da fazla olmasıyla Eylül-Ekim periyodunda de yüzde 26 ortalamada ek artırım öngörülüyor.
Yıllar sonra “enflasyondaki süratli yükselişle eriyen” sabit gelirliler için orta artırım uygulamasının iş gücü piyasasında sorun oluşturduğuna değinen Karaboğa, ocakta artırım alan çalışanların temmuz ayına sorguladıklarını belirtti.
İş değiştirme süreçlerinde geçmiş yıllarda maaşının yüzde 10-15 üstüne farklı firmaya geçen çalışanların -TÜİK’in açıkladığı enflasyonun yüzde 50 seviyesinde olduğu son yıllarda- maaşının yüzde 30-40 üzerine gitmek istediğini vurguladı. Şirketlerin de yeni eleman alımı yerine iç istihdamı muhafazaya yöneldiğini belirtti.
Özetle alım gücünün maaşlı çalışanlar için yıkım haline dönüştüğü son yıllarda enflasyona karşı kendilerini müdafaaları mümkün olmadı.
Ekonomi siyasetlerindeki sıkıntılar nedeniyle birçok alanda olduğu üzere istihdamda da moda tabirle ‘rasyonel’ istikrarlar bozuldu. Emeğin karşılığı bulması en büyük dilek olurken, yıl sonunda beklenen enflasyonun yükselecek olması, yakın süreçte bir seçim atmosferine daha girilecek olması, eğitimin ve niteliğin yerinin uzun müddettir yalnızca maddi ölçülüyor olması üzere durumlarla bozulan dengelerin düzelmesinin kolay olmadığı görülüyor.
Siz ne dersiniz? Yorumlara bekliyoruz.
