İstanbul, 50’ler sonrası ‘taşı toprağı altın’ kent olarak Haydarpaşa Garı merdivenlerinde aldığı göçlerle sinemaların ana temasını oluştururdu. Beklendiği söylenen büyük sarsıntının 6 Şubat sonrası farkındalık yaratması, son yıllarda kiralardaki fahiş artış, günün her saati trafik zahmeti, enflasyondaki yükselişe yetişemeyen maaşlar, pandemiyle tanıdığımız ve çok sevdiğimiz meskenden çalışma sistemi derken, İstanbul’dan kaçan kaçana…
Türkiye nüfusunun resmi TÜİK bilgilerine nazaran, yüzde 18,65’i İstanbul’da yaşıyor. Mülteci nüfusunun da bilhassa birinci yıllarda çoğunluğunu alan İstanbul, bir de yabancıların konut satışıyla vatandaşlık ediniminde beğenilen olunca, gayriresmi iddialara nazaran çok daha kalabalık bir kent.
Son yıllarda mesken fiyatlarının arşa çıktığı, kiraların da 10 yıl evvel mesken alacak seviyede olması, konuttan çalışma sistemi, sarsıntı gerçeği, maaşlar üzere nedenlerle İstanbul’dan vatandaşın göçü hızlanıyor.
Ancak yabancıların için durum biraz daha farklı oluyor.
CHP İstanbul eski Milletvekili Gürsel Tekin, “İstanbul yabancıların memleketi olmuş” derken, kenti terk eden Türklerin memleketine döndüğünü söyledi.
Sözcü’nün aktardığı TÜİK datalarına nazaran, son 5 yılda İstanbul’da 2,2 milyon kişi öbür kentlere göç etti.
İstanbul’dan gidenlerin en çok göç etme sebeplerinden birisi, ‘daha âlâ konut ve ömür koşulları’ olurken, İstanbul’da yabancı asıllı bireylerin sayısı ise artış gösterdi.
Gürsel Tekin, ‘Bu göç hareketleriyle birlikte İstanbul’da yaşayan yabancı asıllı şahısların sayısında önemli oranda artış yaşanıyor. İstanbul yabancıların memleketi olmuş’ derken, örnek olarak Kadıköy Moda’da üzere çok uzun yıllardır hatta nesillerdir İstanbul’da yaşayanların meskenlerini kiraya vererek İstanbul’dan gittiğini, Çanakkale, Balıkesir gibi kentlere yerleştiğini açıkladı.
İstanbul’da köyüne dönenler arttı.
Vatandaşların çoğunlukla Anadolu’da köyüne gittiğini kaydeden Tekin, ‘Onların yerine kendi ülkelerinde zenginleşmiş, Mısır, Ukrayna, İran üzere ülkelerin vatandaşları, İstanbul’un merkezi yerlerinde mülk edindi, taşındı’ tabirleriyle de dikkat çekti.
TÜİK bilgilerine nazaran 2018-2022 devrinde 5 yılda İstanbul’dan göç eden kişi sayısı 2 milyon 182 bin kişi olurken, aynı dönemde toplam 1 milyon 983 bin kişi ise İstanbul’a göç etti.
Diğer yandan da mesken fiyatlarında yükselişte rolünün yüksek olduğu düşünülen yabancıya konut satışlarında da zelzele nedeniyle düşüş dikkat çekti.
İstanbul, Muğla, Antalya üzere kentlerde satılık mesken fiyatlarında ve bilhassa İstanbul’da konut kiralarının yükselmesinin birinci nedenlerinden biri olarak görülen, yabancıya konut satışlarının 6 Şubat zelzele felaketlerinin akabinde gerilemesi ilgi çekti.
Ocak 2023’te yüzde 0,6 gerileyen konut satışları, Şubat prestijiyle yüzde 27 düşerken, eylül ayına geldiğimizde yüzde 42 oranında sert geriledi.
En büyük gerilemede uzmanların her seferinde farkındalık açısından hatırlattığı fakat kaygı ikliminden en çok nasibini alan İstanbul oldu.
Yabancıların vatandaşlık nedeniyle birinci olarak Ortadoğu, sonrasında savaştan etkilenen Rus ve Ukrayna vatandaşlarının istek gösterdiği yabancılara konut satışı, pandemi sonrasında tepeye ulaşmıştı.
Kiraları da etkileyen yabancıya konut satışlarında 2022 Aralık son yüksek ay olurken, 2018 sonrasında artan satışlarda yabancının hissesi yüzde 5,7 ile 2022 Haziran’da dorukta yer alıyor.
2023’te ise gerileme sarsıntı felaketlerinin akabinde dikkat çekerken, kurdaki baskılamayla artan fiyatların dünyaya nazaran de yüksek olması başka bir sebep oluyor.
Yabancıya konut satışları en çok İstanbul’da azalırken, yıllık bazda ocakta yüzde 0,6, zelzele felaketlerinin yaşandığı şubat ayında yüzde 27, martta da yüzde 38,7 azaldı. Yabancıya konut satışları nisanda yıllık bazda yüzde 60,3, mayısta yüzde 46,9 ve haziranda yüzde 69,6 ile sert düşüş yaşarken, temmuzda yüzde 28,9, ağustos ve eylülde de yüzde 42 oranında geriledi.
İstanbul’da yabancılara satılan konut sayısı 2022 Ocak-Eylül’de 19 bin 594 konut olurken, 2023’te birebir periyotta bu sayı 8 bin 965’e geriledi.
Gayrimenkul Değerleme Uzmanı Celal Erdoğdu, “İstanbul’daki satışlarda yabancıların hissesi yüzde 10’lara kadar ulaşmıştı lakin zelzele sonrasında İstanbul’da yabancılara konut satışı yüzde 5’lere kadar geriledi’ dedi.
Gerilemede birinci neden sarsıntı olurken, ikinci neden de ‘yüklenmiş olan talebin sönümlenmesi’ yani konut almak isteyen yabancı sayısındaki birikimin azalması oldu. Erdoğdu, ‘Üçüncü neden de Türkiye’de konut fiyatlarının döviz bazında yükselmiş olması’ derken, Türkiye’de ortalama konut metrekare fiyatın 2018-2022 aralığında yaklaşık 500 dolar düzeydeyken, Mayıs 2023’te 1.194 dolara yükseldi.
