Uzmanlar, ABD başkanlık seçimlerinin Türk-Amerikan bağlarında yol açması beklenen değişimi DW Türkçe’ye kıymetlendirdi. İster Trump isterse Biden kazansın, Erdoğan’ın güç tercihlerle karşı karşıya kalması bekleniyor.
Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de dikkatler ABD seçimlerine, Cumhuriyetçi aday Donald Trump ile Demokrat Partili Joe Biden’ın başkanlık gayretine çevrildi.
ABD’nin yeni lideri olacak başkan, Washington’un Türkiye konusunda atacağı adımlarda son kelamı söyleyecek, alacağı kararlar Türk-Amerikan bağlantılarının geleceğini belirleyecek.
DW Türkçe’den Değer Akal, ABD-Türkiye ilgileri konusunda en uzman uzmanlardan olan niyet kuruluşu Alman Marshall Fonu’nun (GMF) Lider Yardımcısı Ian Lesser, ABD’li emekli korgeneral Ben Hodges ve Washington Enstitüsü’nün Türkiye Araştırmaları Programı Yöneticisi Soner Çağaptay ile görüşerek, geleceğe ait değerlendirmelerini aldı.
Kritik dönemeç
Ankara-Washington sınırında son yıllarda birbirini izleyen siyasi krizler, her iki tarafın artık neredeyse hiç söylem etmediği “stratejik ortaklık” ilişkilerinin raydan çıkmasına yol açtı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Trump ile ikili ve ferdî diyaloğu, iplerin kopmasını önlemiş olsa da, iki devlet ortasında inanç buhranı derinleşiyor. Erdoğan’ın geçen hafta, Rus yapımı S-400 denemeleri yapıldığını doğrulamasıyla gerilim yine tırmandı, bir sefer daha alakalar uçurum eşiğine geldi.
ABD idaresi, NATO ittifakının “ortak hasım” olarak gördüğü Rusya’dan satın alınan S-400’lerin “ittifak topraklarında” test edilmesini sert bir lisanla kınadı.
“Kırmızı çizgi” restini çeken Washington, hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler tarafından desteklenmesine karşın bir müddettir ötelenen yaptırımların artık masada olduğu bildirisini Ankara’ya iletti.
Seçimler öncesinde artan bu tansiyon, ABD’nin yeni liderinin önündeki en sıcak evraklardan biri durumunda olacak.
Yaptırımlar kaçınılmaz mı?
Alman Marshall Fonu (GMF) Lider Yardımcısı Ian Lesser, Türkiye’nin S-400’lerden vazgeçmesi gerektiği konusunda ABD siyasetinde güçlü bir uzlaşının olduğuna işaret ederken, sorunun çözülememesi durumunda, ister Biden isterse Trump seçilsin, yaptırımların kaçınılmaz olacağını söyledi.
Erdoğan liderliğindeki AKP hükümetinin önümüzdeki devir attığı adımlara ve bilhassa siyasi retoriğine çok dikkat etmesi gerektiğini söyleyen Lesser, şu değerlendirmeyi aktardı:
Biden, Ankara’dan adım bekleyecek
Demokratlar’ın adayı Biden kamuoyunda Türkiye konusunda daha katı çizgisi ile bilinse de, Lesser’e nazaran, bu hususta şimdiden süratli sonuçlara varmak, karamsar yorumlarda bulunmak için erken.
Washington’da yeni misyona başlayan idarelerde “bir evvelki idare tarafından bozulan ilgileri onarma geleneği olduğuna” işaret eden Lesser, “geçmişte de Türkiye daima bu ülkeler listesinin birinci sıralarında yer aldı” bilgisini paylaştı.
Ian Lesser, “Hatta hatırlarsınız Obama ilk denizaşırı ziyaretini Türkiye’ye gerçekleştirmişti… Biden da Türkiye ile ilgileri onarmak isteyecektir. Lakin bunun için Türkiye’den somut jest beklentisi olacaktır. Çünkü gerçek şu ki Kongre’de, Amerikan İdaresi’nin siyasi, dış siyaset ve güvenlik ayağında, Türkiye’ye yaptırım uygulanması gerektiği konusunda geniş bir mutabakat var” diye konuştu.
ABD için Türkiye’nin ehemmiyeti sürüyor
Washington Enstitüsü’nün Türkiye Araştırmaları Programı Yöneticisi Soner Çağaptay da seçimlerin çabucak akabinde S-400’ler konusunun iki ülke bağlarının gündemindeki değerli mevzuların başında yer almaya devam edeceği görüşünde.
Başkanlık seçimlerinden galip çıkacak önderin, Türkiye’yi ABD’nin yanında tutmaya çalışacağını söyleyen Çağaptay, “Trump, İran konusunda şahin olacak, Biden da Rusya konusunda şahin olacak. Her iki ülke Türkiye’nin komşusu olduğuna nazaran, kimin seçildiğinden bağımsız olarak her iki lider için Türkiye kıymetli bir ülke olmaya devam edecek” değerlendirmesini yaptı.
Bununla birlikte Çağaptay, Türkiye’nin S-400’leri fişe taktığı an, ABD Lideri’nin Kongre’den geçen yaptırım paketini uygulamak zorunda kalacağına vurgu yaparak, “Biden’ın da, Trump’ın da eli bağlı… Amerika’da güçler ayrılığı unsuru var, yürütmenin başında olan Lider, yasama olan Kongre’nin geçirdiği talimatları uygulamak zorunda” dedi.
Türkiye ABD için vazgeçilmez mi?
Çağaptay’a nazaran Ankara’nın pazarlık gücünü dikkatlice ayarlaması gerekiyor.
ABD için değerli olmakla birlikte Türkiye’nin stratejik gayeleri bakımından “elzem” bir pozisyonda bulunmadığını, Ankara’nın kendisini “vazgeçilmez” olarak görmemesi gerektiğine vurgu yapan Çağaptay, “Türkiye burada pazarlık gücünü yeterli ayarlamazsa, ‘olmazsa olmaz’ ülke olduğunu düşünürse, Amerika natürel ki diğer müttefikler bulacaktır” görüşünü kaydetti.
ABD idaresinin son devirde Ortadoğu’da ve Doğu Akdeniz’de attığı adımlar bu istikametteki görüşleri destekliyor.
ABD’li bakan ve üst seviye yetkililerin son aylarda Yunanistan, AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti, Mısır ve öteki bölge ülkeleriyle yoğun temasları, siyasi, askeri ve ekonomik işbirliğini güçlendirme adımları dikkat çekiyor. ABD idaresinin bu adımlarıyla, Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi izole eden ittifakların oluşumuna dayanak verdiği yorumları yapılıyor.
“Türkiye yalnızlaştı”
Geçmişte bilhassa Yunanistan ile Türkiye ortasında istikrar siyaseti izleyen ABD’nin, Türkiye ile yaşanan tansiyonların akabinde bu stratejisini de değiştirmesi dikkatlerden kaçmıyor.
ABD’nin silah satışlarını askıya aldığı Türkiye ile stratejik alandaki işbirliği gerilerken, son aylarda Yunanistan ile askeri, güvenlik ve savunma sanayi alanlarındaki derinleşen stratejik işbirliği dikkat çekiyor.
GMF Lider Yardımcısı Lesser, bu husustaki siyaset değişikliğinin göz gerisi edilemez olduğu görüşünde.
“Türkiye’nin bu siyasetlerini Katar, Kıbrıs Türk kesiti ve kimi marjinal aktörler dışında destekleyen ülke de yok aslında, Türkiye yalnızlaştı” görüşünü lisana getiren Lesser, Ankara’nın bunun nedenlerini sorgulaması gerektiğini söyledi.
“S-400’leri tekrar paketlerine geri koyun”
Türkiye’yi çok yakından tanıyan ve ABD güvenlik siyasetlerinde uzman bir isim olan, Amerika’nın eski Avrupa Kuvvetleri Kumandanı emekli korgeneral Ben Hodges da, DW Türkçe’nin sorularını yanıtlarken, Türkiye’nin S-400 adımının yarattığı derin inanç bunalımına dikkat çekerek, ilgilerin geleceği açısından bunun anahtar kıymette olduğuna işaret etti.
Halen, Avrupa Siyaset Tahlil Merkezi’nin (CEPA), Stratejik Araştırmalar kısmı başkanlığını yürüten Hodges, “İster Biden ister Trump seçilsin. ABD ve Türkiye kesinlikle münasebetleri tekrar yapılandırılmalı ve taraflar ortasındaki inanç yine inşa edilmeli” görüşünü vurguladı.
Hodges, Ankara’nın S-400 konusundaki “hatasını düzeltmesi” ile bu gayretlere katkı sunacağını da kelamlarına ekledi.
Türkiye’nin ABD için, ABD ve NATO’nun da Türkiye’nin güvenliği için büyük ehemmiyet taşıdığının vurgulayan Hodges, şu teklifini lisana getirdi:
Hodges, ABD ile Türkiye’nin birçok alanda ortak çıkarları bulunduğunu savunurken, gelecek devirde dikkatlerin Karadeniz’e çevrileceğine işaret etti.
Hodges, “Karadeniz bölgesinin kıymeti artacak, Türkiye’nin Ukrayna ile işbirliğini güçlendirmesi, daha yakın bir işbirliğine yönelerek Karadeniz’de Rusya’ya karşı caydırıcılığı güçlendirmesi, önümüzdeki devirde Washington’da kesinlikle ki çok olumlu bir adım olarak görülecektir” görüşünü kaydetti.
Şimdi gözler ABD’deki 3 Kasım seçim sonuçlarına çevrildi. Görünen o ki Türk-Amerikan alakalarının geleceğini, ABD’de bir sonraki liderin kim olacağı kadar, Erdoğan’ın atacağı adımlar ve yapacağı tercihler belirleyecek…
